Zakon o privrednim društvima Republike Srpske - Advokatska kancelarija Topić Banjaluka
Zakonom o privrednim društvima Republike Srpske uređuje se osnivanje privrednih društava, upravljanje društvima, prava i obaveze osnivača, ortaka, članova i akcionara, povezivanje i reorganizacija - statusne promjene i promjene pravne forme privrednih društava - i likvidacija privrednih društava.
Uopšte o privrednom pravu
Privredno pravo je prema vladajućem shvatanju u našoj pravnoj teoriji i praksi poznato još i pod nazivom trgovačko pravo ili trgovinsko pravo, je samostalna grana prava koju čine pravila kojima se uređuju pravni položaj privrednih organizacija i drugih lica koja obavljaju neku privrednu djelatnost, kao i pravni odnosi u koje stupaju lica koja učestvuju u privrednim poslovima.
Pravna pravila koja ulaze u okvir privrednog prava sadržana su prije svega, u zakonskim i podzakonskim pravnim normama. Ali, osim propisa, u okvir privrednog prava ulaze i ona pravila koja na osnovu propisa utvrđuju same privredne organizacije svojim opštim aktima, na prvom mjestu statutom.
Isto tako, u okvir ove grupe prava dolaze i opšti uslovi poslovanja koje utvrđuju privredne organizacije ili njihova udruženja. Ovi akti čine tzv. autonomno privredno pravo. Važan izvor privrednog prava su i privredni običaji. Sistematizovani privredni običaji koje je objavila privredna komora nazivaju se uzanse.
Privredno pravo polazi od načela samostalnosti privrednih organizacija, preduzeća, banaka, osiguravajućih organizacija, zadruga i privrednih udruženja i drugih privrednih subjekata zanatlija, ugostitelja, individualnih trgovaca i slično u uslovima tržišnog poslovanja.
Normiranje privrednog prava
Dva najznačajnija pravna akta kojima se normira statusno privredno pravo su:
-
Zakon o privrednim društvima - uređuju se oblici obavljanja privrednih djelatnosti i njihova registracija
-
Zakon o stečajnom postupku - uređuju se uslovi, način pokretanja i sprovođenja stečaja.
Advokatska kancelarija Topić Banjaluka usluge iz oblasti Privrednog prava
Advokatska kancelarija Topić Banjaluka vrši osnivanje i registraciju svih oblika privrednih društava definisanih Zakonom o privrednim društvima, takođe vršimo sve vrste statusnih promjena i promjena pravne forme kod postojećih privrednih društava i vodimo postupke ...
Advokatska kancelarija Topić Banjaluka ima dugogodišnje iskustvo u savjetovanju i zastupanju domaćih i stranih banaka, finansijskih institucija, osiguravajućih društava i drugih domaćih i stranih pravnih lica prilikom formiranja bankarskih institucija, osiguravajučih društava ili registracije privrednog društva na teritoriji BiH.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Zakon o privrednim društvima Republike Srpske
Službeni glasnik Republike Srpske, broj 127/2008, 58/2009, 100/2011, 67/2013, 100/2017, 82/2019 i 17/2023
Dio prvi
1. Osnovna načela
Predmet Zakona o privrednim društvima Republike Srpske
Član 1
Zakonom o privrednim društvima uređuje se osnivanje privrednih društava, upravljanje društvima, prava i obaveze osnivača, ortaka, članova i akcionara, povezivanje i reorganizacija (statusne promjene i promjene pravne forme privrednih društava) i likvidacija privrednih društava.
Član 2
Privredno društvo je pravno lice koje osnivaju pravna i / ili fizička lica radi obavljanja djelatnosti u cilju sticanja dobiti.
Pravne forme privrednih društava u smislu ovog zakona su ortačko društvo, komanditno društvo, društvo sa ograničenom odgovornošću i akcionarsko društvo (otvoreno i zatvoreno).
Pored pravnih formi privrednih društava iz stava 2. ovog člana, posebnim zakonom mogu se odrediti i druge pravne forme društava.
Pojam poslovne jedinice (ogranka)
Član 3
Poslovna jedinica (ogranak) privrednog društva je izdvojeni organizacioni dio privrednog društva posredstvom koga društvo obavlja djelatnost u skladu sa zakonom.
Poslovna jedinica nema svojstvo pravnog lica, a u pravnom prometu istupa u ime i za račun privrednog društva.
Za obaveze prema trećim licima koje nastanu u poslovanju njegove poslovne jedinice privredno društvo odgovara neograničeno.
Osnivanje i registracija poslovne jedinice
Član 3a
Poslovna jedinica osniva se odlukom koju donosi skupština društva, odnosno ortaci ili komplementari. ako osnivačkim aktom, odnosno statutom društva nije drugačije određeno.
Odluka iz stava 1. ovog člana obavezno sadrži:
a) poslovno ime društva, naziv i adresu poslovne jedinice,
b) djelatnosti poslovne jedinice.
v) lično ime zastupnika poslovne jedinice i obim ovlašćenja zastupnika, ako je zastupnik poslovne jedinice različit od zastupnika društva.
Poslovna jedinica koja je van sjedišta privrednog društva, obavezno se registruje u skladu sa zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata, osim ako posebnim propisom nije drugačije uređeno.
Upotreba poslovnog imena i drugih podataka
Član 3b
U pravnom prometu poslovna jedinica nastupa pod poslovnim imenom društva, uz označenje:
a) da je riječ o poslovnoj jedinici i
b) naziva i adrese poslovne jedinice, ako se razlikuje od adrese sjedišta društva.
Na upotrebu poslovnog imena i drugih podataka u dokumentima poslovne jedinice shodno se primjenjuju odredbe Zakona kojim se uređuje upotreba poslovnog imena i drugih podataka u dokumentima društva.
Poslovna jedinica stranog privrednog društva
Član 3v
Poslovna jedinica stranog privrednog društva je njegov izdvojeni organizacioni dio posredstvom koga to društvo obavlja djelatnost u Republici Srpskoj, u skladu sa zakonom.
Odluka o osnivanju poslovne jedinice iz stava 1. ovog člana obavezno sadrži:
a) naziv i adresu poslovne jedinice.
b) djelatnosti poslovne jedinice,
v) lično ime zastupnika poslovne jedinice i obim ovlašćenja zastupnika,
g) naziv, pravnu formu i sjedište osnivača poslovne jedinice.
d) naziv i sjedište registra u kojem je osnivač poslovne jedinice registrovan.
đ) lično ime zastupnika osnivača poslovne jedinice i
e) podatak o registrovanom kapitalu osnivača, ako se prema pravu države u kojoj je registrovan osnivač takav podatak registruje.
Prilikom registracije poslovne jedinice iz stava 1. ovog člana registruju se podaci iz stava 2. ovog člana. kao i promjene tih podataka.
Vrijeme trajanja privrednog društva
Član 4
Privredno društvo osniva se na neodređeno vrijeme, ako u osnivačkom aktu nije određeno da društvo traje do određenog vremena, nastupanja određenog događaja ili postizanja određenog cilja.
U pogledu trajanja privrednog društva, naše pravo predviđa mogućnost da se društvo osniva na određeno ili neodređeno vrijeme. Nije predviđeno nikakvo vremensko ograničenje ni u pogledu minimalnog trajanja društva, kao ni u pogledu maksimalnog. U nekim pravnim sistemima sreću se rješenja o maksimalnom vremenu trajanja društva, na primjer 99 godina. ako vrijeme na koje se društvo osniva nije određeno osnivačkim aktom, pretpostavlja se da je društvo osnovano na neodređeno vrijeme.
Činjenica da je društvo osnovano na određeno vrijeme ne podrazumijeva da ono mora da se ugasi kada to vrijeme istekne. Ako se ne donese drugačija odluka, društvo će morati da se ugasi. Gašenje se sprovodi u postupku prinudne likvidacije, ako se do isteka roka ne sprovede neki od postupaka gašenja društva. Postupak prinudne likvidacije pokrenuće se ako ni u roku od 30 dana od dana isteka vremena na koje je društvo osnovano ne bude donijeta odluka o produženju trajanja društva. Odluka o pokretanju postupka prinudne likvidacije donosi registrator po službenoj dužnosti.
Djelatnost privrednog društva
Član 5
Privredno društvo može obavljati sve zakonom dozvoljene djelatnosti.
Djelatnosti za koje je zakonom propisano da se mogu obavljati samo na osnovu saglasnosti, dozvole ili drugog akta nadležnog organa, mogu se obavljati po dobijanju te dozvole, saglasnosti ili drugog akta nadležnog organa.
Djelatnosti za koje je posebnim zakonom propisano da se obavljaju u određenoj pravnoj formi privrednog društva, ne mogu se obavljati u drugoj pravnoj formi društva.
Cilj osnivanja privrednog društva - sticanje dobiti ostvaruje se obavljanjem djelatnosti. Ovdje se zakon ne ograničava samo na privredne djelatnosti, što znači da društvo može da obavlja i neprivredne djelatnosti. Ipak, ovo važi samo načelno, jer je posebnim propisima predviđeno za neke djelatnosti da se mogu obavljati samo u nekoj drugoj pravnoj formi, ali ne u pravnoj formi privrednog društva. Za neke od djelatnosti propisano je da ih mogu obavljati samo neka privredna društva, dok se za obavljanje nekih djelatnosti mora prethodno pribaviti dozvola nadležnog organa, riječ je o djelatnostima banaka, investicionih fondova, lizinga i drugo.
Ako je propisano da je za obavljanje djelatnosti potrebna dozvola nadležnog organa, organ koji vodi registar ne smije da izvrši upis te djelatnosti bez priložene dozvole. Dozvola može da se odnosi na samu djelatnost ili na prostorne, kadrovske i druge uslove koji moraju biti ispunjeni da bi se otpočelo sa obavljanjem djelatnosti. Obavljanje djelatnosti bez dozvole kada je propisano da je ona neophodna za sticanje prava na obavljanje određene djelatnosti sankcionisano je kao privredni prestup.
Djelatnosti su predviđene i uređene Zakonom o klasifikaciji djelatnosti, Uredbom o klasifikaciji djelatnosti i Uredbi o metodologiji za razvrstavanje jedinica razvrstavanja prema klasifikaciji djelatnosti. Svaka od djelatnosti opisana je četvorocifrenim brojem, nazivom i opisom djelatnosti. Ovi elementi ne mogu se mijenjati voljom podnosioca prijave. Osnivačkim aktom ili statutom određuje se samo pretežna djelatnost i ona se upisuje u registar. Pretežnu djelatnost je moguće promijeniti, uz prethodnu promjenu osnivačkog akta i/ili statuta. Prilikom osnivanja privrednog društva ono se razvrstava u odgovarajuću djelatnost koja je kao pretežno određena osnivačkim aktom, i tako se registruje.
Uslovi za obavljanje djelatnosti privrednog društva
Član 6
Privredno društvo može da obavlja djelatnost u prostoru koji ispunjava uslove u pogledu tehničke opremljenosti, zaštite na radu i zaštite i unapređivanja životne sredine, kao i druge propisane uslove.
Ispunjenost uslova iz stava 1. ovog člana provjerava nadležni inspekcijski organ u roku od 45 dana od dana dostavljanja rješenja o registraciji privrednog društva.
Privredno društvo može da počne da obavlja djelatnost koja obuhvata proizvodnju, promet, distribuciju, preradu i uskladištenje materija opasnih i štetnih po zdravlje ljudi i životnu sredinu, ako nadležni organ rješenjem utvrdi ispunjenost uslova iz stava 1. ovog člana.
Kod komanditnih privrednih društava svi članovi društva nemaju jednak pravni položaj. Postoje dvije vrste članova društva: komanditori i komplementari. Odgovornost komanditora za obaveze društva ograničena je na jedan unaprijed određen iznos. Nasuprot tome, komplementari odgovaraju povjeriocima društva lično i neograničeno, cjelokupnom svojom imovinom.
Suštinski, i na komanditno društvo primjenjuju se osnovna pravila o osnivanju, obliku, radu, prestanku, likvidaciji i slično kao i kod ostalih privrednih društava. Prilikom osnivanja društva u prijavi za upis u sudski registar mora da bude, pored ostalog, tačno naznačena i visina iznosa do kojeg odgovara svaki komanditor, a isto tako i vrijednost udjela koji svaki komanditor unosi u društvo.
U firmu komanditnog društva ne smije da bude upisano ime komanditora, jer bi se takvo lice automatski smatralo komplementarom i postalo bi neograničeno odgovorno u odnosu prema povjeriocima društva. Inače, i kod ovih društava, pored imena komplementara može u firmu biti unijet dodatak - "i drug", "i brat", "i komp." i tome slično.
Udjeli komanditora mogu se sastojati samo u novcu ili u naturi, a ne u radu, pošto komanditor ne može rukovoditi društvom. S druge strane, udio komanditora u društvu obično odgovara visini iznosa do kojeg je on odgovoran, ako statutom društva nije predviđeno nešto drugo. Komanditno društvo u odnosu prema trećim licima predstavljaju komplementari i oni neograničeno odgovaraju za obaveze društva. Smrt komanditora, odnosno njegov prestanak ako je komanditor pravno lice, ne dovodi do prestanka komanditnog društva.
2. Osnivanje privrednog društva
Osnivački akt i drugi akti privrednog društva
Član 7
Privredna društva osnivaju se osnivačkim aktom koji ima formu ugovora o osnivanju ako ga osniva više osnivača ili odluke o osnivanju ako ga osniva jedan osnivač.
Lica koja u smislu ovog zakona osnivaju privredno društvo su osnivači društva. Svi osnivači privrednog društva potpisuju osnivački akt.
Osnivački akt privrednog društva notarski se obrađuje, osim kod jednočlanog društva sa ograničenom odgovornošću koji uplaćuje propisani mininalni novčani dio osnovnog kapitala, kod kojeg se vrši notarska ovjera potpisa osnivača i ima sadržinu utvrđenu ovim zakonom za tu pravnu formu privrednog društva.
Izmjene i dopune osnivačkog akta ortačkog i komanditnog društva (društva lica) notarski se obrađuju, a društva sa ograničenom odgovornošću i akcionarskog društva (društva kapitala) notarski se potvrđuju, osim kod jednočlanog društva sa ograničenom odgovornošću iz stava 3. ovog člana, kod kojeg se vrši notarska ovjera potpisa osnivača ili ovlašćenog lica, ukoliko posebnim zakonom nije drugačije uređeno.
Izuzetno od st. 3. i 4. ovog člana, prilikom elektronske registracije osnivanja ili promjena osnivačkog akta jednočlanog društva sa ograničenom odgovornošću koje uplaćuje propisani minimalni novčani dio osnovnog kapitala umjesto notarske ovjere potpisa osnivača ili ovlašćenog lica primjenjuje se metod autentikacije i elektronskog potpisivanja, u skladu sa propisima kojima se uređuje elektronski potpis i elektronski dokument.
Pored osnivačkog akta, ortačko i komanditno društvo mogu imati i ugovor ortaka društva, društvo sa ograničenom odgovornošću može imati i ugovor članova ili statut društva, a akcionarsko društvo i statut.
Osnivači i lica koja u skladu sa ovim zakonom nakon osnivanja pristupe ortačkom društvu su ortaci, komanditnom društvu - ortaci, odnosno komplementari i komanditori, društvu sa ograničenom odgovornošću - članovi društva, a akcionarskom društvu - akcionari.
Osnivanje privrednog društva započinje donošenjem oduluke o osnivanju, odnosno zaključenjem ugovora o osnivanju. I jedno i drugo spada u kategoriju pravnih poslova, što znači da se postupak osnivanja privrednog društva započinje preduzimanjem odgovarajućeg pravnog posla. Neka druga pravna lica mogu se osnovati i propisom, ali to nije predviđeno kao mogućnost za privredna društva. Odluka se donosi u situaciji kada se jedno lice pojavljuje kao osnivač, a ako ih ima više, zaključuje se ugovor o osnivanju. Iako Zakon o privrednim društvima Republike Srpske govori o ugovoru o osnivanju, dalje odredbe predviđaju rješenja u odnosu na ovaj ugovor kao da je riječ o odluci o osnivanju.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Tako se ugovor o osnivanju mijenja odlukom članova društva ili skupštine društva. Ako je zaista riječ o ugovoru, za ugovore važi pravilo da se mijenjaju saglasnošću ugovornih strana. Ugovor nije moguće izmijeniti voljom većine, već isključivo saglasnošću svih. Mogućnost da se ugovor izmijeni voljom većine pokazuje da je riječ o nečem drugom, a ne o ugovoru, iako je on imenovan kao ugovor. Čini se da se i ovaj ugovor može kvalifikovati kao odluka, na isti način kao što se donosi odluka o njegovoj izmjeni, a ne zaključuje ugovor o izmjenama i dopunama ugovora. Sama činjenica da volju izražava više lica ne mora da podrazumijeva da je riječ o ugovoru. Moguće je da se na taj način donosi odluka, a ne zaključuje ugovor. Ugovor jeste saglasnost volja dva ili više lica kojom se postiže neko pravno dejstvo, ali nije svaka saglasnost volja ugovor.
Izmjene i dopune osnivačkog akta ortačkog i komanditnog društva, društva lica, notarski se obrađuju, a društva sa ograničenom odgovornošću i akcionarskog društva, društva kapitala, notarski se potvrđuju, osim kod jednočlanog društva sa ograničenom odgovornošću iz stava 3. ovog člana, kod kojeg se vrši notarska ovjera potpisa osnivača ili ovlašćenog lica, ukoliko posebnim zakonom nije drugačije uređeno.
Osnivači i lica koja u skladu sa ovim zakonom nakon osnivanja pristupe ortačkom društvu su ortaci, komanditnom društvu - ortaci, odnosno komplementari i komanditori, društvu sa ograničenom odgovornošću - članovi društva, a akcionarskom društvu - akcionari. I osnivački akt i statut društva obavezuju na isti način lice koje nakon osnivanja pristupi društvu u svojstvu člana. To je još jedan razlog u prilog tome da, nakon osnivanja, osnivački ugovor poprima druga svojstva. I odluka i osnivački ugovor, kao i statut društva mogu sa kvalifikovati kao podzakonski akti. Oni proizvode pravno dejstvo prema svim članovima društva od momenta sticanja statusa člana društva, na isti način kao i drugi podzakonski akti.
3. Registracija i objavljivanje registracije privrednog društva
Sticanje svojstva pravnog lica
Član 8
Privredno društvo stiče svojstvo pravnog lica trenutkom upisa u registar poslovnih subjekata na način propisan zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata u daljem tekstu: registar.
Propisana je obavezna registracija osnivačkog akta i statuta. Ovdje je riječ o registraciji prilikom osnivanja privrednog društva. Ova registracija je od privrednog značaja za samo društvo, jer bez njihove registracije društvo ne može da nastane. Njihova registracija vrši se u postupku upisa društva u registra. Registracija je od konstitutivnog značaja za statut društva, jer on ne može da počne da proizvodi pravno dejstvo bez registracije zbog toga što nema ni društva. Važi i obrnuto, on ne može da počne da proizvodi pravno dejstvo nekog kasnijeg dana u odnosu na dan registracije, jer akcionarsko društvo ne može da postoji bez statuta koji je na snazi.
Registracija i objavljivanje registracije privrednog društva
Član 9
Registracija podataka o privrednom društvu i objavljivanje registracije vrši se u skladu sa zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata.
Za ugovor o osnivanju, dejstvo registracije je malo drugačije. On proizvodi pravno dejstvo između osnivača koji su ga zaključili i bez registracije, pod uslovom da je zaključen u propisanoj formi. Ugovor o osnivanju stvara obaveze na preduzimanje određenih radnji u postupku osnivanja, nezavisno od toga što društvo još nije nastalo. Nakon registracije njegovo pravno dejstvo se mijenja. On prestaje da proizvodi pravno dejstvo između članova i počinje da proizvodi pravno dejstvo između članova i društva. U tom smislu je registracija osnivačkog ugovora od konstitutivnog značaja za sticanje svojstva podzakonskog akta.
Dejstvo registracije i objavljivanja u odnosu na treća lica
Član 10
Smatra se da treća lica znaju za registrovane podatke o privrednom društvu nakon njihovog objavljivanja ili objavljivanja izvoda iz tih podataka ili dokumenata na osnovu kojih je izvršena registracija sa upućivanjem na njih.
Smatra se da treća lica znaju ili da prema okolnostima slučaja mogu znati za podatke i dokumenta iz stava 1. ovog člana i prije objavljivanja, a nakon deponovanja u registar, ako privredno društvo to dokaže.
Ako se objavljeni podaci razlikuju od registrovanih podataka, za privredno društvo se kao tačan uzima podatak iz registra, tako da ono u odnosima sa trećim licima ne može isticati podatke koji su objavljeni, ako su se treća lica pouzdala u podatke iz registra.
Pravno dejstvo osnivačkog akta je dijelom statusnopravno, a dijelom obligacionopravno. Za vrijeme dok privredno društvo ne bude osnovano, osnivački akt (u situaciji kada ima više osnivača) proizvodi obligacionopravno dejstvo. Nakon osnivanja privrednog društva, njegovo pravno dejstvo je, prevashodno, statusnopravno. On može imati i neka obligacionopravna dejstva i nakon osnivanja privrednog društva, ali samo ako osnivači, sada članovi društva, mogu jedan drugome da ističu zahtjeve po osnovu osnivačkog akta. Slična je situacija i sa drugim ugovorima. Kada je riječ o ugovoru o prenosu prava na udio u privrednom društvu, prodaja, poklon i tome slično, ovaj ugovor proizvodi određena obligacionopravna dejstva.
Ali, ako je na osnovu ugovora izvršena registracija promjene vlasnika udjela kod APIF-a, odnosno promjene vlasnika akcija kod Centralnog registra HOV, onda nastaju određena statusnopravna dejstva. Zbog toga se ovaj ugovor ne može pobijati kao obligacionopravni ugovor, niti bi njegovo poništenje imalo pravno dejstvo u odnosu na upis prava na udio ili na akcije u odgovarajućem registru. Ali, njegovo pobijanje prije izvršenog upisa prometa udjela ili akcija moguće je prema pravilima oblligacionog prava, kao i izdavanje privremene mjere zabrane registracije prometa udjela ili akcija.
Ništavost registracije osnivanja privrednog društva
Član 11
Registracija osnivanja privrednog društva ništava je u slučajevima propisanim ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata.
Registracija osnivanja i registracija drugih podataka privrednog društva ništava je ako:
-
je broj osnivača manji od broja utvrđenog Zakonom
-
ne postoji pravna i poslovna sposobnost svih osnivača
-
osnivački akt nije sastavljen u propisanoj formi
-
osnivački akt ne sadrži podatke o poslovnom imenu društva, vrijednosti i vrsti uloga svakog osnivača ili iznosa osnovnog kapitala koji je propisan ovim zakonom ili o djelatnosti društva
-
minimalni iznos uloga nije uplaćen u skladu sa ovim zakonom i
-
djelatnost društva je nezakonita ili suprotna javnom interesu.
Ako je osnov ništavosti registracije privrednog društva moguće otkloniti, nadležni sud nakon pokretanja postupka za utvrđivanje ništavosti određuje rok od najduže 90 dana za otklanjanje nedostataka i za to vrijeme zastaje za postupkom.
Ništavost registracije nema pravno dejstvo na pravne poslove tog društva sa savjesnim trećim licem.
Utvrđenjem ništavosti registracije privrednog društva, članovi i akcionari postaju solidarno odgovorni za namirenje potraživanja povjerilaca društva.
Osnivački akt spada u pravne poslove. Jedna od sankcija koja može da pogodi pravne poslove jeste sankcija ništavosti. Zakon o obligacionim odnosima u više odredbi predviđa sankciju ništavosti ugovora. Ugovor može biti ništav ako je predmet obaveze nemoguć, nedopušten, neodređen ili neodrediv. On može biti ništav i zbog osnova, ako je osnov ugovora nedopušten ili ne postoji. U svojim generalnim odredbama o ništavosti Zakon predviđa da je ugovor ništav i ako je protivan prinudnim propisima, javnm poretku ili dobrim običajima, osim ako cilj povrijeđenog pravila ne upućuje na neku drugu sankciju ili ako zakon u određenom slučaju ne propisuje što drugo. Osim ovih Zakon o obligacionim odnosima predviđa ništavost ugovora i iz brojnih drugih razloga.
Za razliku od ovako širokog određenja, Zakon o privrednim društvima Republike Srpske predviđa samo nekoliko razloga za ništavost osnivačkog akta. Ovi razlozi se podjednako odnose na ugovore o osnivanju i na odluke o osnivanju.
-
Nedostatak propisane forme. Za osnivački akt je propisana forma javne isprave, pisana forma i ovjera potpisa. Ako uslov forme nije zadovoljen, osnivački akt je ništav. međutim, ovaj nedostatak je otklonjiv. Potrebno je samo zadovoljiti uslov forme, sačiniti ga u pisanom obliku i ovjeriti potpise osnivača u skladu sa zakonom, i njemu će se priznati pravno dejstvo koje redovno ima. Ovaj nedostatak mogu da otklone samo lica koja su donijela odluku, odnosno zaključila ugovor o osnivanju. Nasljednici ili pravni sljedbenici to ne mogu, već će morati da se sačini novi osnivački akt u kome će oni biti označeni kao osnivači i preduzeti radnje da bi se zadovoljio zahtjev forme.
-
Djelatnost društva u suprotnosti sa prinudnim propisima ili javnim poretkom. Mala je vjerovatnoća da će osnivač privrednog društva navesti u osnivačkom aktu da će društvo obavljati djelatnost koja bi bila u suprotnosti sa prinudnim propisima ili javnim poretkom. Čak i ako postoji namjera da se privredno društvo osnuje radi obavljanja nedozvoljenih poslova, na primjer da služi za pranje novca, malo je vjerovatno da će to biti lako vidljivo iz osnivačkog akta. Ipak, Zakon predviđa ta kao razlog za ništavost osnivačkog akta. Time jedino otklanja dilemu o tome od kakvog bi to bilo značaja za sam osnivački akt, ako bi se odredbe ovog tipa našle u njemu. Isključuje se mogućnost tumačenja da bi osnivački akt mogao da važi, a da bi osnivači trebalo da odgovaraju za nedopuštene odredbe, kao i mogućnost da se tumači da takve odredbe ne dovode do ništavosti čitavog osnivačkog akta, već da samo one otpadaju kao ništave.
-
Nedostatak bitnih elemenata. Osnivački akt mora da sadrži određene bitne elemente koji su istovremeno i obilježja privrednog društva koje se osniva. Bez određenja poslovnog imena, visine i oblika uloga članova u društvo, ukupne vrijednosti osnovnog kapitala sa specifikacijom kolika je vrijednost novčanog, a kolika nenovčanog uloga (ako postoji i nenovčani) i pretežne djelatnosti društva, osnivački akt ne proizvodi pravna dejstva.
-
Pravna ili poslovna nesposobnost osnivača. Osnivači moraju imati pravnu i poslovnu sposobnost prilikom zaključenja osnivačkog ugovora, odnosno donošenja odluke o osnivanju. Pravna sposobnost podrazumijeva da su subjekti u pravu - da ima pravo priznaje status lica. Sva fizička lica ispunjavaju ovaj uslov, ali ne i sve organizacije. Da bi organizacija mogla da se pojavi kao osnivač mora imati subjektivitet. To može biti pun subjektivitet - status pravnog lica ilil djelimičan - status organizacije sa nekim svojstvima pravnog lica. Ako nema pravni subjektivitet, mora biti osnovana tako da su ciljevi osnivanja ili njena djelatnost upravljeni na efekte koji bi se postigli osnivanjem privrednog društva. Ako njen djelimičan subjektivitet nije povezan sa djelatnostima i svrhom postojanja privrednog društva, ona ne može učestvovati u osnivanju. Organizacije koje nemaju subjektivitet ne mogu biti osnivači privrednog društva. Kada je riječ o poslovnoj sposobnosti, ovu odredbu ne treba razumjeti tako da su isključena lica koja nemaju punu poslovnu sposobnost, već da njih mora zastupati lice koje na to ima pravo, odnosno da se mora saglasiti sa učešćem takvog lica u osnivanju privrednog društva, ako je riječ o licima sa ograničenom poslovnom sposobnošću. Inače nedostatak poslovne sposobnosti nije smetnja za sticanje statusa člana drušva. Dakle, član društva može biti i poslovno nesposobno lice. Ono može učestvovati i u zaključenju ugovora o osnivanju, odnosno donošenju osnivačkog akta, ali preko ili uz učešće zakonskog zastupnika. Učešće poslovno nesposobnog lica neće biti u skladu sa zakonom ako je činilo samostalno, bez zakonskog zastupnika. Da bi osnivački akt bio ništav zbog ovih nedostataka potrebno je da su svi potpisnici u trenutku zaključenja osnivačkog ugovora ili donošenja odluke o osnivanju bili pravno ili poslovno nesposobni. Ako je samo neko od njih bio pravno ili poslovno nesposoban, to ne mora da dovede do ništavosti osnivačkog akta, ali pod uslovom da postoji dovoljan broj osnivača koji su pravno i poslovno sposobni. Odredba predviđa ništavost samo u slučaju da su svi osnivači pravno ili poslovno nesposobni, što implicira da je dovoljno da je makar jedan od njih pravno i poslovno sposoban pa da osnivački akt ne bude ništav. Međutim, otvara se pitanje da li če to biti dovoljno u svim slučajevima. Ako se osniva ortačko ili komanditno društvo neophodno je da najmanje dva osnivača budu pravno i poslovno sposobni. U suprotnom nema uslova za nastanak društva, jer ova društva ne može da osnuje samo jedno lice. Ipak, odredba izričito predviđa da osnivački akt neće biti ništav ako je makar jedan od osnivača pravno i poslovno sposoban. To implicira zaključak da bi, u situaciji kada je samo jedan osnivač ortačkog ili komanditnog društva bio pravno i poslovno sposoban, trebalo primijeniti odredbe ovog zakona koje predviđaju obavezu naknadnog prijema dovoljnog broja članova ili promjenu pravne forme u društvo koje može da postoji i kao jednočlano, ali ne i ništavost osnivačkog akta. Ovo važi ako je društvo već upisano u registar, a naknadno se otkrije da je samo jedan od članova bio pravno i poslovno sposoban. Ako se to otkrije prije upisa, APIF bi bio dužan da odbije upis u registar.
4. Odgovornost osnivača i drugih lica
Odgovornost za obaveze prije registracije društva
Član 12
Osnivači društva i druga lica za obaveze preuzete u vezi sa osnivanjem prirednog društva, odgovaraju solidarno cjelokupnom svojom imovinom, ako ugovorom sa trećim licima koja imaju potraživanja po tom osnovu nije drugačije određeno.
Za ovakve obaveze privredno društvo odgovara solidarno sa osnivačima ili drugim licima navedenim u prethodnom članu, ako nakon registracije preuzme te obaveze, u skladu sa ovim zakonom.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Ulozi, imovina, osnovni kapital i odgovornost za uloge
Član 13
Ortaci, članovi i akcionari privrednog društva dužni su da ulože svoje ugovorene uloge u imovinu društva u skladu sa ovim zakonom, osnivačkim aktom, ugovorom ili drugim aktom društva.
Na osnovu uloga iz stava 1. ovog člana ortaci, odnosno članovi društva stiču udio u društvu, a akcionari akcije društva.
Lica iz stava 1. ovog člana koja ne izvrše obaveze u vezi sa osnivanjem privrednog društva ili daju netačne podatke o ulogu, odgovaraju društvu za prouzrokovanu štetu.
Na izvršenje obaveza prema privrednom društvu u vezi sa ulogom u imovinu društva primjenjuju se odredbe ovog zakona i zakona kojim se uređuju obligacioni odnosi.
Ako lica iz stava 1. ovog člana ne ulože ugovorene nenovčane uloge, mogu odlučiti da ulože novčani iznos jednak vrijednosti neuloženog nenovčanog uloga, po prethodnoj saglasnosti društva.
Kada je predmet uloga pravo svojine, svi uneseni ulozi u imovinu privrednog društva svojina su društva i ne mogu biti korišćeni od ortaka, članova i akcionara kao njihova lična imovina.
Lica iz stava 1, ovog člana, privredno društvo ne može da oslobodi odgovornosti ili da im umanji obaveze po osnovu odgovornosti.
Ulog u osnovni kapital društva može biti učinjen u novcu ili u nekom drugom dobru koje ima imovinsku vrijednost. Kada je riječ o novcu. Kada je riječ o stvarima, to može svašta da znači, ali je pitanje da li je svako ulaganje dopušteno. Kod stvari je rečeno da je to pravo svojine, tj. pravo na stvari, ali nekada i druga prava, ako ta prava imaju neku imovinsku vrijednost koja može biti predmet uloga. Kada je riječ o drugim pravima, onda se misli prvenstveno na relativna prava, tj. na potraživanja koja imaju imovinskopravnu vrijednost. To mogu biti i dijelovi nekog složenog prava, ako to pravo ima i imovinskopravnu komponentu, osim neke druge, na primjer pravo na patent, pravo na žig, pravo na dizajn, autorsko pravo i drugo. Ulog može da bude i prenos prava na hartije od vrijednosti, kao na primjer akcije, ali i druge hartije od vrijednosti. Potrebno je da to dobro postoji u momentu ulaganja.
Izvršeni rad je nešto drugo. On se izvršenjem pretvorio u potraživanje, novčano ili nenovčano, tako da nema potrebe da se posebno izdvaja od drugih potraživanja. Ako je to potraživanje prema društvu, onda će takvo ulaganje biti dopušteno sam ako je dopuštena konverzija duga u osnovni kapital. Pravno dejstvo unošenja uloga u društvo sastoji se u tome da član gubi pravo koje je uložio, a umjesto toga stiče pravo na udio u društvu. Ako je na primjer uložio novac, novac se poslije ulaganja nalazi na žiro-računu društva i pripada društvu. Ako je uložio pravo svojine, vlasnik postaje društvo, a član gubi pravo svojine na uloženoj stvari.
Kada lice preuzme obavezu da unese u društvo određeni ulog, riječ je o pravno zaštićenoj obavezi, od koje se ne može jednostrano idustati. Obaveza se preuzima učešćem u zaključenju osnivačkog ugovora ili donošenjem odluke o osnivanju, ako je riječ o osnivanju društva. Ako je društvo nastalo, onda se obaveza preuzima učešćem u izmjenama i dopunama osnivačkog akta ili pristupanjem društvu na drugi način, na primjer kupovinom akcija, kako se to čini kod akcionarskog društva. Ako je osnivanje uspjelo, obaveza unošenja uloga nastaje prema društvu, a kod nekih društava i neposredno prema ostalim članovima. Ova obaveza, po pravilu, ne može prestati tako što će društvo osloboditi svog člana obaveza unošenja uloga, ali može prestati isključenjem člana zbog neunošenja uloga ili iz drugih razloga, prestankom društva ili smrću odnosno prestankom postojanja člana, ako on nije imao pravne sljedbenike.
Povećanje osnovnog kapitala privrednih društava
Član 13a
Osnovni kapital svih pravnih formi privrednih društava može se povećati na način utvrđen ovim zakonom, kao i pretvaranjem potraživanja povjerilaca u udjele, odnosno akcije, bez ograničenja u odnosu na visinu osnovnog kapitala, u skladu sa zakonom kojim se uređuje postupak restrukturiranja i reorganizacije dužnika u stečajnom postupku.
Procjena nenovčanih uloga u privredno društvo
Član 14
(1) Nenovčanim ulozima u smislu ovog zakona smatraju se ulozi u stvarima i pravima, udjelima i akcijama u drugim društvima, kao i u radu i uslugama.
(2) Vrijednost nenovčanih uloga ortačkog društva i komanditnog društva, kao i društva sa ograničenom odgovornošću i zatvorenog akcionarskog društva, utvrđuju sporazumno ortaci, članovi ili akcionari u skladu sa osnivačkim aktom.
(3) Ako se vrijednost nenovčanog uloga ne utvrdi na način iz stava 2. ovog člana, ortaci, članovi ili akcionari mogu procjenu vrijednosti tog uloga povjeriti ovlašćenom procjenjivaču ili podnijeti zahtjev da ga u vanparničnom postupku odredi sud.
(4) Procjenu vrijednosti nenovčanih uloga otvorenog akcionarskog društva vrši ovlašćeni procjenjivač koga biraju osnivači, sa liste ovlašćenih procjenjivača ili nadležni sud u vanparničnom postupku na zahtjev osnivača društva.
Novčani ulozi imaju svoju vrijednost koja se lako određuje. Međutim, ako je riječ o nenovčanom ulogu, onda nije jednostavno odrediti njegovu vrijednost. Zakon predviđa dvije osnovne moetode za određivanje vrijednsoti nenovčanih uloga. Jedna je sporazumno određenje vrijednosti, a druga određenje vrijednosti putem procjene.
Sporazumno određenje vrijednosti vrši se saglasnošću članova društva. Ako je društvo jednočlano, vrijednost uloga određuje taj jedini član. Ako je društvo višečlano, potrebno je da se sa određenjem vrijednosti saglase svi članovi društva da bi se vrijednost smatrala utvrđenom. Sporazumni način utvrđivanja vrijednosti dopušten je u svim društvima, osim u javnim akcionarskim društvima. U javnim akcionarskim društvima vrijednost nenovčanog uloga utvrđuje se isključivo putem procjene koju vrši ovlašćeni procjenjivač. I kada članovi društva mogu da se saglase i tako odrede vrijednost nenovčanih uloga, oni se uvijek mogu opredijeliti da izvrše procjenu vrijednosti putem ovlašćenog procjenjivača.
Zloupotreba pravnog lica
Član 15
Komanditori komanditnog društva, kao i članovi društva sa ograničenom odgovornošću i akcionari akcionarskog društva mogu prema trećim licima lično odgovarati za obaveze društva ako zloupotrijebe privredno društvo za nezakonite ili prevarne ciljeve ili ako sa imovinom privrednog društva raspolažu kao sa sopstvenoom imovinom na način kao da privredno društvo kao pravno lice ne postoji.
Lica iz stava 1. ovog člana odgovorna su za obaveze društva solidarno.
Odgovornost iz st. 1. i 2. ovog člana utvrđuje nadležni sud, pri čemu uzima u obzir sve okolnosti u vezi sa zloupotrebom, a naročito da se opšti princip ograničene odgovornosti ne primjenjuje na slučajeve iz stava 1. ovog člana.
Sintagma "proboj pravne ličnosti" odnosi se na situaciju kada se odstupa od načela pravne razdvojenosti i samostalnosti pravnog lica, te se omogućava povjeriocima pravnog lica da se, osim iz imovine pravnog lica koje je njihov dužnik, naplate i iz imovine članova, odnosno osnivača. Govori se o probijanju "vela korporacije" (piercing the corporate veil), za koji se kaže da kao gvozdena zavjesa razdvaja pravno lice od ličnosti njegovih osnivača, odnosno članova. O proboju pravne ličnosti ne govori se u slučajevima kada osnivači ili članovi odgovaraju za obaveze pravnog lica po samom zakonu ili su se na to specijalno bavezali. U takvim slučajevima se pravna ličnost ne "probija", već je odgovornost osnivača ili članova redovan oblik odgovornosti. Na primjer, nema probijanja pravne ličnosti ako se samo primjenjuju odredbe o solidarnoj i neograničenoj odgovornosti članova ortačkog društva za obaveze društva, jer je takva odgovornost propisana zakonom i od pravila o solidarnoj odgovornosti ortaka ne može se odstupiti. Proboj pravne ličnosti ne odnosi se ni na slučajeve kada su se osnivači ili članovi svojom voljom obavezali da kao solidarni ili supsidijarni dužnici ispune obavezu pravnog lica.