Lica koja imaju dužnost prema društvu - Advokatska kancelarija Topić Banjaluka
Lica koja imaju dužnost prema društvu obavezna su da u tom svojstvu izvršavaju svoje poslove savjesno, sa pažnjom dobrog privrednika, u razumnom uvjerenju da djeluju u najboljem interesu privrednog društva. Za ova lica vežu se i posebne dužnosti u pogledu obaveza koje su predviđene ovim Zakonom. Za neispunjenje ovih obaveza, odnosno postupanje suprotno njima, ova lica mogu da odgovaraju imovinskopravno, statusnopravno, a u nekim situacijama i kaznenopravno.
Zakon o privrednim društvima Republike Srpske
Službeni glasnik Republike Srpske, broj 127/2008, 58/2009, 100/2011, 67/2013, 100/2017, 82/2019 i 17/2023
7. Lica koja imaju dužnost prema privrednom društvu
Osnovna načela
Član 31
Dužnosti prema privrednom društvu u skladu sa ovim zakonom imaju:
-
ortaci ortačkog društva i komplementari komanditnog društva
-
lica koja se u skladu sa ovim zakonom smatraju kontrolnim članovima društva sa ograničenom odgovornošću ili kontrolnim akcionarima akcionarskog društva
-
članovi upravnog odbora, članovi izvršnog odbora, članovi odbora za reviziju i interni revizor društva sa ograničenom odgovornošću i akcionarskog društva
-
lica koja imaju ugovorna ovlašćenja da upravljaju poslovima privrednog društva i
-
likvidacioni upravnik privrednog društva.
Lica iz stava 1. ovog člana dužna su da rade u interesu privrednog društva.
Ovim članom samo su pobrojana lica koja imaju posebne dužnosti prema privrednom društvu. Članovima koji slijede određeno je kakve su to dužnosti, kao i posljedice povrede dužnosti koje su propisane. Osnivačkim aktom ortačkog, komanditnog društva i društva s ograničenom odgovornošću, a statutom u akcionarskom društvu, može se proširiti krug lica koja imaju posebne dužnosti prema društvu. Ovima aktima ne može se sužavati krug lica za koja je zakon propisao da imaju posebne dužnosti.
Riječ je slijedećim licima: ortak, komplementar, član društva sa ograničenom odgovornošću koji posjeduje značajno učešće u osnovnom kapitalu društva, član društva sa ograničenom odgovornošću koji je kontrolni član društva, akcionar koji posjeduje značajno učešće u osnovnom kapitalu društva, akcionar koji je kontrolni akcionar društva, direktor, član nadzornog odbora, zastupnik, prokurista, likvidacioni upravnik.
Za ova lica vežu se posebne dužnosti u pogledu obaveza koje su propisane Zakonom o privrednim društvima Republike Srpske. Za neispunjenje ovih obaveza, odnosno postupanje suprotno njima, ova lica mogu da odgovaraju imovinskopravno, statusnopravno, a u nekim situacijama i kaznenopravno. Kada je riječ o imovinskopravnoj odgovornosti, ova odgovornost je zasnovana na krivici. Ona nije objektivna, što znači da je potrebno utvrditi odgovarajuću vrstu i stepen krivice, zavisno od toga o kojoj je povredi riječ.
Dužnost pažnje i pravilo poslovne procjene - prosuđivanje
Član 32
(1) Lica iz člana 31. stav 1. ovog zakona dužna su da u tom svojstvu izvršavaju svoje poslove savjesno, sa pažnjom dobrog privrednika, u razumnom uvjerenju da djeluju u najboljem interesu privrednog društva.
(2) Lica iz stava 1. ovog člana dužna su da svoju procjenu zasnivaju na informacijama i mišljenjima lica stručnih za odgovarajuću oblast za koje vjeruju da su u tom pogledu savjesna i kompetentna.
(3) Lice koje postupa u skladu sa st. 1. i 2. ovog člana nije odgovorno za štetu koja iz takve procjene nastane za privredno društvo.
Ovim članom uređen je stepen pažnje sa kojom lica koja imaju posebne dužnosti prema društvu moraju da postupaju prilikom izvršenja svojih obaveza u odnosu na društvo. Za direktora društva, člana nadzornog odbora, zastupnika, prokuristu i likvidacionog upravnika propisano je da su dužni da svoje obaveze prema društvu izvršavaju sa pažnjom dobrog privrednika, i imajući u vidu okolnosti koje su im poznate - sa uvjerenjem koje je zasnovano na poznavanju okolnosti, da djeluju u interesu društva, najbolje što mogu.
Stepen pažnje koji se naziva pažnja dobrog privrednika jeste povišen stepen pažnje. Od lica koja su dužna da postupaju sa pažnjom dobrog privrednika očekuje se da postupaju sa sa povećanim stepenom pažnje tako da će, iz ugla odgovornosti ne samo za grubu nepažnju, već i za običnu nepažnju, a utoliko prije i za svjesni nehat ili namjeru. Osim pojačanje pažnje, očekuje se od ovih lica i da iskoriste svoje znanje i iskustvo u obavljanju djelatnosti, jer sepažnja dobrog privrednika ne manifestuje samo kroz povećan stepen pažnje, već i kvalitet koji je upravljen na obavljanje djelatnosti.
Dužnost lojalnosti privrednom društvu
Član 33
(1) Lica iz člana 31. stav 1. ovog zakona dužna su da postupaju savjesno i lojalno prema privrednom društvu.
(2) Lica iz stava 1. ovog člana koja imaju lični interes dužna su da: ne koriste imovinu privrednog društva u ličnom interesu; ne koriste povlašćene informacije u privrednom društvu za lično bogaćenje; ne zloupotrebljavaju pozicije u privrednom društvu za lično bogaćenje; ne koriste poslovne mogućnosti privrednog društva za svoje lične potrebe i sl. (u daljem tekstu: dužnost lojalnosti).
Lični interes i povezana lica u privrednom društvu
Član 34
(1) Lični interes u smislu člana 33. ovog zakona postoji ako je lice iz člana 31. stav 1. ovog zakona ili član njegove porodice:
a) ugovorna strana u pravnom poslu sa privrednim društvom,
b) u finansijskom odnosu sa licem iz pravnog posla ili radnje koje zaključuje ugovor sa privrednim društvom ili koje ima finansijske interese u tom poslu ili radnji, po osnovu kojih se razumno može očekivati da utiču na njegovo postupanje suprotno interesu privrednog društva i
v) pod kontrolnim uticajem strane iz pravnog posla ili radnje ili lica koje ima finansijski interes u pravnom poslu ili radnji, tako da se osnovano može očekivati da utiču na njegovo postupanje suprotno interesu privrednog društva.
(2) Pod članovima porodice lica iz stava 1. ovog člana smatraju se:
a) njegov bračni drug, roditelji, brat ili sestra tog bračnog druga,
b) njegovo dijete, roditelji, brat, sestra, unuk ili bračni drug bilo koga od ovih lica,
v) njegov krvni srodnik u pravoj liniji i u pobočnoj liniji do drugog stepena srodstva, usvojilac i usvojenik, srodnik po tazbini zaključno sa prvim stepenom i
g) druga lica koja sa tim licem žive u zajedničkom domaćinstvu.
(3) Lica iz stava 1. t. b) i v) i stava 2. ovog člana smatraju se povezanim licima u smislu ovog zakona (u daljem tekstu: povezana lica).
Lica u privrednom društvu: ortak, komplementar, član društva sa ograničenom odgovornošću koji posjeduje značajno učešće u osnovnom kapitalu društva, član društva sa ograničenom odgovornošću koji je kontrolni član društva, akcionar koji posjeduje značajno učešće u osnovnom kapitalu društva, akcionar koji je kontrolni akcionar društva, direktor, član upravnog odbora, zastupnik, prokurista, likvidacioni upravnik, imaju obavezu obavještavanja društva, ako u pravnom poslu ili pravnoj radnji sa društvom imaju lični interes.
Lični interes znači da neko pravo, obaveza ili odgovornost ovih lica zavisi od tog pravnog posla ili pravne radnje. Ako lični interes postoji kod nekog od ovih lica, to lice je dužno da o postojanju ličnog interesa obavijesti odbor direktora ili upravni odbor. Obaveza obavještavanja postoji i ako lični interes postoji kod nekog od lica koja se sa ovim licem smatraju povezanim licima. Ako društvo ima samo jednog direktora a riječ je o jednodomnom upravljanju, on je dužan da o postojanju ličnog interesa obavijesti skupštinu društva.
Odobrenje pravnog posla iz sukoba interesa
Član 35
(1) Lice koje zaključuje pravni posao sa privrednim društvom ne povređuje pravilo sukoba interesa iz člana 34. ovog zakona i nije odgovorno za naknadu štete koja proizađe iz sukoba interesa, ako je pravni posao odobren u dobroj vjeri:
a) od svih drugih ortaka koji nemaju lični interes (u slučaju ortačkog društva), svih komplementara koji nemaju lični interes (u slučaju komanditnog društva), ako osnivačkim aktom nije određeno da o tome odlučuje većina ortaka, odnosno komplementara u skladu sa osnivačkim aktom,
b) većinom glasova skupštine članova koji nemaju lični interes (u slučaju društva sa ograničenom odgovornošću) i
v) većinom glasova članova upravnog odbora koji nemaju interesa u tom poslu, a u slučaju da takva većina ne postoji, većinom glasova akcionara koji nemaju lični interes (u slučaju akcionarskog društva).
(2) Odobrenje pravnog posla iz stava 1. ovog člana punovažno je ako su ortacima, članovima društva, članovima upravnog odbora ili akcionarima koji o tome odlučuju sve materijalne činjenice povezane sa ličnim interesom bile otkrivene ili inače poznate.
(3) U slučaju odobrenja pravnog posla sa akcionarskim društvom od upravnog odbora u kome postoji sukob interesa o tom odobrenju i pravnom poslu obavještava se skupština akcionara na prvoj narednoj sjednici.
(4) Lice koje zaključuje pravni posao sa privrednim društvom ne povređuje pravilo sukoba interesa iz člana 34. ovog zakona, odnosno nije odgovorno za naknadu štete koja proizađe iz sukoba interesa, ako dokaže da je pravni posao u vrijeme zaključenja ili u vrijeme izvršenja u interesu privrednog društva.
(5) Pravni posao u kome u skladu sa članom 34. ovog zakona postoji sukob interesa a koji nije odobren u skladu sa st. 1. i 2. ovog člana ili za koji nije pružen dokaz iz stava 4. ovog člana, ništav je.
(6) Ako privredno društvo ne odobri pravni posao u kome postoji sukob interesa, lica iz člana 13. stav 10. ovog zakona mogu ostvarivati prava utvrđena ovim zakonom.
Zabrana konkurencije privrednom društvu
Član 36
(1) Lica iz člana 31. stav 1. ovog zakona ne mogu direktno ili indirektno (preko povezanih lica) biti angažovana u drugom privrednom društvu konkurentske djelatnosti, osim ako za to dobiju odobrenje u skladu sa članom 35. ovog zakona.
(2) Zabrana iz stava 1. ovog člana uključuje naročito:
a) zaposlenje,
b) svojstvo preduzetnika,
v) svojstvo ortaka ili komplementara,
g) svojstvo kontrolnog člana ili akcionara,
d) svojstvo člana organa društva iz člana 31. stav 1. tačka g) ovog zakona,
đ) zastupnike društva,
e) likvidacionog upravnika društva i
ž) lica koja imaju ugovorna ovlašćenja da upravljaju poslovima privrednog društva.
(3) Osnivačkim aktom privrednog društva može da se odredi da zabrana iz st. 1. i 2. ovog člana važi i nakon prestanka tih svojstava, ali ne duže od dvije godine.
Za određena lica u privrednom društvu smatra se da bi bilo protivno principu slobode konkurencije kada bi obavljali neke funkcije ili imali određeni status u društvu koje je konkurentsko. Konkurentskim društvom smatra se ono koje obavlja istu ili srodnu djelatnost tako da se u odnosu na društvo koje je u pitanju pojavljuje na tržištu kao konkurent.
Riječ je o licima koja imaju neki od sljedećih statusa: ortak, komplementar, član društva sa ograničenom odgovornošću koji posjeduje značajno učešće u osnovnom kapitalu društva, član društva sa ograničenom odgovornošću koji je kontrolni član društva, akcionar koji posjeduje značajno učešće u osnovnom kapitalu društva, akcionar koji je kontrolni akcionar društva, direktor, član upravnog odbora, zastupnik, prokurista.
Navedena lica ne mogu imati neki od navedenih statusa u konkurentskom privrednom društvu. Osim toga, ova lica ne mogu imati ni neki od sljedećih statusa: preduzetnika, zaposlenog u privrednom društvu, lica koje je po osnovu nekog ugovora ili na drugi način angažovano u drugom privrednom društvu, člana ili osnivača drugog pravnog lica. Zabrana važi ako ovakav status podrazumijeva obavljanje konkurentske djelatnosti.
Zabrana konkurencije je otklonjiva smetnja. Društvo koje pogađa ovakav status može dati odobrenje u skladu sa Zakonom o privrednim društvima Republike Srpske. Odobrenje daje nadležni organ privrednog društva, zavisno od toga koje lice traži odobrenje. Odredbe o zabrani konkurencije jeus dispozitivne norme koje se mogu modifikovati osnivačkim aktom privrednog društva ili statutom, ako je riječ o akcionarskom društvu. Modifikacije se može izvršiti proširivanjem zabrane konkurencije i na druga lica, odnosno lica koja nisu obuhvaćena zakonskom normom.
Advokatska kancelarija Topić Banjaluka usluge iz oblasti Privrednog prava
Advokatska kancelarija Topić Banjaluka vrši osnivanje i registraciju svih oblika privrednih društava definisanih Zakonom o privrednim društvima, takođe vršimo sve vrste statusnih promjena i promjena pravne forme kod postojećih privrednih društava ...
Kontaktirajte nas
Telefon: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Posljedice povrede pravila sukoba interesa i zabrane konkurencije
Član 37
(1) Povreda sukoba interesa i zabrane konkurencije daje privrednom društvu, pored prava na naknadu štete i pravo da se:
a) poslovi koje izvrši to lice za svoj račun priznaju kao poslovi izvršeni za račun privrednog društva,
b) privrednom društvu preda svaki novčani iznos koji je ostvaren od poslova koji su obavljeni za račun tog lica i
v) sva potraživanja koja proizlaze iz posla izvršenog za račun tog lica, ustupe privrednom društvu.
(2) Prava koje privredno društvo ima po osnovu povrede sukoba interesa i pravila konkurencije može ostvarivati privredno društvo i ortak, član ili akcionar koji ima ili zastupa najmanje 5 % osnovnog kapitala društva, u roku od šest mjeseci od dana saznanja za učinjenu povredu, odnosno deset godina od dana učinjene povrede.
Dužnost čuvanja poslovne tajne
Član 38
(1) Poslovnom tajnom smatra se informacija o poslovanju određena osnivačkim aktom, aktom ili ugovorom ortaka ili ugovorom članova društva, odnosno osnivačkim aktom ili statutom akcionarskog društva, za koju je očigledno da bi prouzrokovala znatnu štetu privrednom društvu ako dođe u posjed trećeg lica.
(2) Informacije čije je objavljivanje obavezno u skladu sa zakonom ili koje su u vezi sa povredom zakona, dobre poslovne prakse ili principa poslovnog morala, uključujući i informaciju za koju postoji osnovana sumnja na postojanje korupcije, ne može se smatrati poslovnom tajnom privrednog društva i objavljivanje ove informacije je zakonito, ako ima za cilj da zaštiti javni interes.
(3) Lica iz člana 31. ovog zakona odgovorna su za štetu prouzrokovanu privrednom društvu ako u pogledu čuvanja poslovne tajne, odnosno njenog saopštavanja nisu postupali u skladu sa zakonima i drugim propisima.
(4) Privredno društvo dužno je da pruži potpunu zaštitu licu koje postupajući savjesno u dobroj vjeri ukazuje nadležnim organima na postojanje korupcije.
Sama poslovna tajna određena je kao podatak, odnosno informacija koja može imati različit karakter, proizvodni, tehnički, tehnološki, finansijski ili komercijalni, studija, rezultat istraživanja, kao i dokument, formula, crtež, objekat, metod, postupak, obavještenje ili uputstvo internog karaktera. Da bi neki od ovakvih podataka bili poslovna tajna, potrebno je da ispunjava sljedeće uslove: da taj podatak nije opšte poznat, da ima ekonomsku vrijednost, da nije lako dostupan trećim licima koja bi mogla da njegovim korišćenjem ostvare ekonomsku korist i da je zaštićen odgovarajućim mjerama privrednog društva.
Poslovnom tajnom smatra se i podatak koji je poslovna tajna određen zakonom ili drugim propisom. Određeni podatak može biti određen kao poslovna tajna i aktom društva. Ako je određen na ovaj način, aktom društva, to može biti učinjeno u odnosu na podatak koji ispunjava navedene uslove, da podatak nije opšte poznat, da ima ekonomsku vrijednost, da nije lako dostupan trećim licima kojima bi koristio, da je zaštićen odgovarajućim mjerama društva, pod uslovom da to ne mogu biti podaci o poslovanju privrednog društva.
Promjena pravila dužnosti prema privrednom društvu
Član 39
(1) Ortačko društvo, komanditno društvo, društvo sa ograničenom odgovornošću ili zatvoreno akcionarsko društvo mogu pored dužnosti prema privrednom društvu utvrđenih u čl. 32. i 34, kao i čl. 36. i 38. ovog zakona, utvrditi i druge dužnosti.
(2) Privredno društvo iz stava 1. ovog člana, uključujući i otvoreno akcionarsko društvo može osnivačkim aktom ili ugovorom ortaka ili ugovorom članova, odnosno osnivačkim aktom ili statutom akcionarskog društva utvrditi poslove, vrstu i način obavljanja poslova, kao i mjesto obavljanja poslova koji ne predstavljaju zabranu konkurencije privrednom društvu.