Akcije i druge hartije od vrijednosti - Advokatska kancelarija Topić Banjaluka
Akcionarsko društvo je jedna od pravnih formi privrednih društava. Svrstava se u društva kapitala, što znači da je primarno udruživanje kapitala, a ne lica, tj. da za njegove članove nije odlučujuće ko su ostali članovi. Ono se kao i druga privredna društva osniva radi sticanja dobiti, tako da dobit pripadne njegovim članovima.
Zakon o privrednim društvima Republike Srpske
Službeni Glasnik Republike Srpske, broj 127/008, 58/2009, 100/2011, 67/2013, 100/2017, 82/2019 i 17/2023
IV Akcionarsko društvo
7. Akcije i druge hartije od vrijednosti
Obične i povlašćenje akcije
Član 199
Akcionarsko društvo može izdavati: obične (redovne) i povlašćene (prioritetne, preferencijalne) akcije.
Akcionarsko društvo mora imati bar jednu običnu akciju.
Obične akcije akcionarskog društva predstavljaju uvijek jednu klasu akcija.
Povlašćene akcije akcionarskog društva mogu biti podijeljene u dvije ili više klasa sa različitim pravima (različite stope dividendi ili različita participativna ili kumulativna prava na dividende ili različita prava na isplatu imovine društva pri likvidaciji).
Obične akcije akcionarskog društva imaju istu nominalnu vrijednost.
Povlašćene akcije akcionarskog društva iste klase imaju istu nominalnu vrijednost.
Akcionarsko društvo može izdavati samo akcije na ime.
Odobrene (neizdate) i izdate akcije
Član 200
Akcionarsko društvo pored izdatih akcija može da ima i odobrene (neizdate, povlašćene) akcije.
Broj odobrenih običnih akcija i broj odobrenih povlašćenih akcija svake klase određuju se osnivačkim aktom akcionarskog društva.
Broj odobrenih akcija akcionarskog društva ne može da bude veći od 50 % od broja izdatih običnih akcija u vrijeme kada je ovaj broj određen osnivačkim aktom društva.
Akcionarsko društvo može da izda sve ili samo dio svojih odobrenih običnih akcija, a odobrene povlašćene akcije bilo koje klase može da ne izda, da izda dio ili sve.
Odluka o broju, vremenu i drugim uslovima bilo kog izdavanja akcija donosi se na skupštini akcionara, osim ako u osnivačkom aktu akcionarskog društva ovo ovlašćenje nije preneseno na upravni odbor društva koji može donijeti odluku u skladu sa osnivačkim aktom.
Ovlašćenje iz stava 4. ovog člana obuhvata izdavanje odobrenih akcija radi povećanja osnovnog kapitala novim ulozima, isključivo novčanim, u skladu sa odredbama ovog zakona kojim se uređuje povećanje osnovnog kapitala novim ulozima, ali ni u kom slučaju ne uključuje izdavanje odobrenih akcija po osnovu povećanja osnovnog kapitala iz sredstava društva u skladu sa ovim zakonom.
Ovlašćenje upravnom odboru za izdavanje bilo koje vrste odobrenih akcija ne može se dati za period duži od pet godina od utvrđivanja broja odobrenih akcija u osnivačkom aktu, s tim što skupština akcionara može taj petogodišnji period obnoviti jednom ili više puta.
Izdavanje akcija akcionarskog društva vrši se u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Registracija emisije i pravo uvida
Član 201
Osnivači otvorenog akcionarskog društva, odnosno otvoreno akcionarsko društvo upisuju emisije akcija i drugih hartija od vrijednosti izdatih javnom ponudom, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti i aktima Komisije za hartije od vrijednosti.
Akcionarsko društvo upisuje izdate akcije i druge hartije od vrijednosti i identitet akcionara kod Centralnog registra hartija od vrijednosti (u daljem tekstu: Centralni registar), u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti i aktima Komisije za hartije od vrijednosti.
Akcionarsko društvo upisuje izdate akcije i identitet akcionara u knjigu akcionara akcionarskog društva.
Upis iz stava 3. ovog člana sadrži naročito: puno ime i prebivalište, odnosno poslovno ime i sjedište; poreski identifikacioni broj svakog akcionara i suvlasnika akcija, zastupnika akcija i drugih hartija od vrijednosti; broj bankovnog računa akcionara; iznos ugovorenih i uplaćenih uloga svakog akcionara, dodatne uloge pored prvobitnih uloga; zaloge akcija; prenos akcija uključujući i ime prenosioca i sticaoca, kao i promjene ovih podataka.
Knjiga akcionara iz stava 3. ovog člana za akcionarska društva vodi se u elektronskom zapisu u Centralnom registru.
Akcionarsko društvo dužno je da obavijesti Centralni registar o podacima iz st. 3. i 4. ovog člana, uključujući i promjene tih podataka u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Akcionar ima pravo uvida u knjigu akcionara i pravo na izvod iz knjige akcionara.
Direktor ili upravni odbor akcionarskog društva odgovoran je za ispravan i blagovremen upis akcija društva, kao i za vođenje knjige akcionara i za njenu tačnost, za štetu prouzrokovanu akcionaru ili trećem licu propuštanjem izvršenja ove dužnosti.
Upis akcija
Član 202
Akcionarom se u odnosu prema akcionarskom društvu i trećim licima smatra lice koje je upisano u Centralni registar, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Ako ima nepodudarnosti između knjige akcionara i Centralnog registra, mjerodavan je upis u Centralni registar.
Upis akcija u Centralni registar vrši se na način uređen zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Prava akcionara običnih akcija
Član 203
Svaka obična akcija akcionarskog društva daje akcionaru ista prava, u skladu sa ovim zakonom, osnivačkim aktom i statutom društva, koja uključuju naročito:
a) pravo pristupa pravnim aktima i drugim dokumentima i informacijama društva,
b) pravo učešća u radu skupštine društva,
v) pravo glasa u skupštini društva tako da jedna akcija uvijek daje pravo na jedan glas,
g) pravo na isplatu dividendi, nakon isplate dividendi na sve izdate povlašćene akcije u punom iznosu,
d) pravo učešća u raspodjeli likvidacionog viška po likvidaciji društva, a nakon isplate povjerilaca i akcionara bilo kojih povlašćenih akcija,
đ) pravo prečeg sticanja akcija iz novih emisija i zamjenljivih obveznica i
e) pravo raspolaganja akcijama svih vrsta u skladu sa zakonom.
Obične akcije akcionarskog društva ne mogu se pretvoriti u povlašćene akcije ili druge hartije od vrijednosti.
Prava iz stava 1. t. g), d) i đ) ovog člana mogu se prenositi ugovorom od akcionara na treća lica.
Prava akcionara sa povlašćenim akcijama
Član 204
Povlašćene akcije akcionarskog društva svake klase daju akcionaru ista prava.
Prava akcionara sa povlašćenim akcijama određuju se osnivačkim aktom društva.
Prava akcionara sa povlašćenim akcijama uključuju naročito prednost u odnosu na obične akcije u pogledu prvenstva isplate dividende (koja kod povlašćenih akcija može biti participativna i kumulativna u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti) i kod prvenstva naplate prilikom likvidacije društva.
Prava akcionara sa povlašćenim akcijama mogu uključivati i pravo pretvaranja tih akcija u obične akcije ili u drugu klasu povlašćenih akcija pod uslovima i u slučajevima određenim osnivačkim aktom, kao i pravo prodaje tih akcija akcionarskom društvu po utvrđenoj cijeni i drugim uslovima određenim osnivačkim aktom.
Akcionari sa povlašćenim akcijama imaju i pravo jednog glasa po akciji na bilo kojoj skupštini akcionara o pitanjima koja zahtijevaju grupno glasanje akcionara date klase povlašćenih akcija, u skladu sa ovim zakonom.
Osnivačkim aktom akcionarskog društva može se odrediti da akcionari povlašćenih akcija imaju pravo glasa sa akcionarima koji imaju obične akcije na skupštini akcionara, ako:
a) se takva povlašćena akcija pretvara u običnu akciju (kada mogu imati broj glasova jednak broju glasova običnih akcija u koje se mogu pretvoriti) i
b) dividende na povlašćene akcije koje su stečene i čija je isplata zahtijevana nisu isplaćene, do njihove isplate.
Akcionari sa povlašćenim akcijama nemaju pravo glasa u skupštini akcionara sa akcionarima koji imaju obične akcije, osim u slučajevima iz stava 6. ovog člana.
Broj glasova akcionara sa povlašćenim akcijama ne može biti jednak ili veći od broja glasova akcionara sa običnim akcijama.
Akcionari sa povlašćenim akcijama imaju prava prisustva i učešća u raspravi u skupštini akcionara.
Akcionari sa povlašćenim akcijama imaju ista prava kao i akcionari običnih akcija u pogledu pristupa aktima, drugim dokumentima i informacijama u posjedu društva.
Zamjenjljive obveznice, obveznice i varanti
Član 205
Akcionarsko društvo može izdati osim akcija i druge hartije od vrijednosti, uključujući i zamjenljive obveznice i varante, ako osnivačkim aktom društva nije drugačije određeno.
Varanti u smislu ovog zakona su hartije od vrijednosti koje njihovom imaocu daju pravo na sticanje određenog broja akcija određene vrste i klase i po određenoj cijeni.
Zamjenljive obveznice i varanti ne mogu se izdati u većem broju od broja odobrenih (neizdatih) akcija.
Akcionarsko društvo obavještava Centralni registar o broju odobrenih akcija koje su potrebne da bi se obezbijedila prava imalaca tih hartija od vrijednosti.
Akcionarsko društvo dužno je da održi broj odobrenih akcija iz stava 4. ovog člana određene vrste i klase koji će biti dovoljan da obezbijedi prava imalaca tih hartija.
Odluku o izdavanju zamjenljivih obveznica ili varanata sa određenjem broja, vremena, cijene sticanja i drugih uslova izdavanja donosi skupština akcionara, ako se osnivačkim aktom ili odlukom skupštine društva, u skladu sa ovim zakonom ne ovlasti upravni odbor za donošenje takve odluke.
Odluku o izdavanju obveznica sa određenjem broja, vremena, cijene sticanja i drugih uslova izdavanja donosi skupština akcionara, ako osnivačkim aktom ili odlukom skupštine društva, u skladu sa ovim zakonom, nije ovlašćen upravni odbor da donese takvu odluku.
Zamjenljive obveznice ne mogu se izdati po vrijednosti koja je manja od nominalne vrijednosti akcija za koje se zamjenjuju.
Izdavanje obveznica i zamjenljivih obveznica vrši se u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti i aktima Komisije za hartije od vrijednosti.
Imaoci zamjenljivih obveznica i varanata imaju prava akcionara na informisanje i prava uvida u poslovne knjige i dokumenta društva, osim ako je u odluci o emisiji ovih hartija od vrijednosti drugačije određeno ili ako je sa njima drugačije ugovoreno.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Dividende na djelimično plaćenje akcije
Član 206
Dividenda za djelimično plaćene akcije isplaćuje se srazmjerno uplaćenom iznosu za akcije, računajući od dana sticanja prava na dividende.
Prodajna cijena akcija i drugih hartija od vrijednosti
Član 207
Prodajna cijena akcija može biti niža od njihove nominalne vrijednosti.
U slučaju da je prodajna cijena akcija veća od njihove nominalne vrijednosti, ta razlika predstavlja rezerve kapitala (emisionu premiju), a u slučaju da je prodajna cijena akcija niža od nominalne vrijednosti, ta razlika predstavlja emisioni gubitak (emisioni disažio).
Prodajna cijena može biti niža od tržišne cijene utvrđene u skladu sa propisima kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti za:
a) izdavanje akcija po vrijednosti utvrđenoj za varante ili za zamjenljive obveznice,
b) izdavanje običnih akcija u skladu sa postupkom utvrđenim ovim zakonom za izvršenje prava prečeg upisa akcija postojećih akcionara po vrijednosti koja ne može biti niža od 90 % od njihove tržišne cijene,
v) izdavanje akcija u postupku reorganizacije društva i
g) izdavanje akcija brokeru ili drugom posredniku radi njihove preprodaje po tržišnoj vrijednosti, po vrijednosti koja može biti manja od tržišne vrijednosti ali ne više od iznosa posredničke provizije utvrđene kao procenat od vrijednosti po kojoj se izdaju akcije, s tim da ona ne može preći 10 % tržišne vrijednosti tih akcija.
Akcionarsko društvo izdaje varante ili zamjenljive obveznice čija vrijednost u vrijeme njihovog izdavanja nije manja od tržišne vrijednosti, osim za:
a) izdavanje u skladu sa postupkom utvrđenim ovim zakonom radi izvršenja prava prečeg upisa novoizdatih akcija imalaca tih varanata ili zamjenljivih obveznica po vrijednosti koja ne može biti niža od 90 % od tržišne vrijednosti tih akcija i
b) izdavanje brokeru ili drugom posredniku radi njihove preprodaje po vrijednosti koja može biti manja od tržišne vrijednosti ne više od iznosa posredničke provizije, utvrđene kao procenat od vrijednosti po kojoj se izdaju akcije, s tim da ona ne može preći 10 % ukupne vrijednosti tih varanata ili zamjenljivih obveznica.
Pravo prečeg sticanja novoizdatih akcija
Član 208
Akcionar ima pravo prečeg sticanja akcija iz novih emisija akcija akcionarskog društva srazmjerno nominalnoj vrijednosti posjedovanih akcija na dan presjeka utvrđenog u skladu sa članom 213. ovog zakona.
Akcionari iz stava 1. ovog člana ostvaruju pravo prečeg sticanja odlukom skupštine društva u skladu sa osnivačkim aktom ili statutom.
Izdavanje akcija u smislu ovog zakona je i izdavanje preuzimaocu emisije ili drugim finansijskim organizacijama radi dalje prodaje, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
O namjeri izdavanja akcija iz stava 1. ovog člana društvo u pisanoj formi obavještava sve akcionare, u skladu sa ovim zakonom i propisima kojima se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Obavještenje iz stava 4. ovog člana sadrži naročito: broj akcija koje se izdaju; predloženu cijenu; rok i način korišćenja prava prečeg sticanja. Rok u kome se može ostvariti pravo prečeg sticanja akcija ne može biti kraći od 15 dana od dana početka upisa i uplate predmetne emisije.
Akcionar sa običnim akcijama, imalac varanta i zamjenljivih obveznica, ima pravo prečeg sticanja novih emisija akcija, u skladu sa odlukom skupštine.
Lice iz stava 6. ovog člana nema pravo prečeg sticanja:
a) povlašćenih akcija, osim povlašćenih akcija koje su zamjenljive u obične akcije ili koje nose pravo upisa ili sticanja običnih akcija i
b) odobrenih akcija određenih osnivačkim aktom akcionarskog društva koje se izdaju u roku od šest mjeseci od registracije društva.
Akcionari sa povlašćenim akcijama imaju pravo prečeg sticanja akcija iz novih emisija akcija iste klase u skladu sa odlukom skupštine akcionara.
Pravo prečeg sticanja može se ograničiti ili isključiti samo odlukom skupštine akcionara na prijedlog upravnog odbora. Upravni odbor podnosi skupštini akcionara pisani izvještaj sa navođenjem razloga za ograničenje ili isključenje ovog prava i obrazloženje predložene cijene izdavanja.
Odluka skupštine akcionara o ograničenju ili isključenju prava prečeg sticanja je sastavni dio odluke o povećanju kapitala. Ova odluka upisuje se u registar zajedno sa povećanjem osnovnog kapitala.
Upravni odbor akcionarskog društva može ograničiti ili isključiti pravo prečeg sticanja pri izdavanju novih emisija odobrenih akcija, u skladu sa ovlašćenjima iz člana 200. st. 4. do 6. ovog zakona.
Pravo prečeg sticanja akcija akcionar može prenijeti na treće lice u skladu sa propisima kojima se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Akcije sa više vlasnika
Član 209
Akcija može imati jednog ili više vlasnika (u daljem tekstu: suvlasnici akcije). Suvlasnici akcije smatraju se jednim akcionarom.
Suvlasnici akcije ostvaruju pravo glasa i druga prava u društvu samo preko zajedničkog punomoćnika, ako osnivačkim aktom ili statutom akcionarskog društva nije drugačije određeno. Suvlasnici akcije o određivanju zajedničkog punomoćnika obavještavaju društvo pisanim putem radi upisa u knjigu akcionara i Centralni registar.
Obavještenje dato od društva zajedničkom punomoćniku suvlasnika akcije smatra se da je dato svim suvlasnicima akcije. Ako suvlasnici akcije propuste da odrede zajedničkog punomoćnika i ako o tome ne obavijeste društvo, obavještenje koje društvo da bilo kom suvlasniku smatra se da je dato svim suvlasnicima akcije.
Suvlasnici akcije solidarno su odgovorni prema društvu za obaveze koje se odnose na akcije.
Pravne radnje akcionarskog društva prema jednom suvlasniku imaju dejstvo prema svim suvlasnicima.
Dividende i druge isplate akcionarima
Principi
Opšta načela
Član 210
Akcionarsko društvo može odobriti plaćanje dividendi na svoje akcije godišnje u skladu sa odlukama redovne godišnje skupštine ili u bilo koje vrijeme između godišnjih skupština, osim ako je osnivačkim aktom društva drugačije određeno.
Odluku akcionarskog društva o odobrenju plaćanja dividendi može da donese i upravni odbor ako je to određeno osnivačkim aktom društva ili ako ga za to ovlasti skupština akcionara, u skladu sa osnivačkim aktom.
Po usvajanju finansijskog izvještaja za prethodnu poslovnu godinu ostvarenu dobit društvo mora rasporediti sljedećim redom:
a) za pokriće gubitaka prenesenih iz ranijih godina,
b) za pokriće emisionog gubitka nastalog emisijom akcija ispod nominalne vrijednosti akcija,
v) za zakonske rezerve,
g) za dividendu u skladu sa ovim zakonom i
d) za statutarne rezerve, ako ih društvo utvrdi osnivačkim aktom.
Akcionari imaju pravo na dividendu, osim ako je odlukom skupštine akcionara u skladu sa zakonom, osnivač kim aktom ili statutom odre đe no da do bit ostane neraspoređena i da se prenese za naredne periode (neraspoređena dobit) ili da se upotrijebi za druge namjene (na primjer za isplate zaposlenim, članovima upravnog odbora i izvršnim direktorima).
Nakon donošenja odluke o isplati dividende akcionar kome ona treba da bude isplaćena postaje povjerilac društva za iznos pripadajuće dividende.
Dividenda iz stava 3. tačka g) ovog člana na akcije bilo koje vrste ili klase plaća se svim akcionarima srazmjerno nominalnoj vrijednosti akcija, osim u slučaju djelimično plaćenih akcija u skladu sa članom 206. ovog zakona.
Sporazum ili ugovor kojim društvo daje nekim akcionarima posebne pogodnosti u pogledu isplate dividende, ništav je.
Način plaćanja
Član 211
Dividende se mogu plaćati u novcu i u akcijama akcionarskog društva.
Dividende koje se plaćaju u akcijama društva bilo koje vrste ili klase podliježu sljedećim pravilima:
a) dividende se plaćaju izdavanjem odgovarajućih akcija u srazmjeri sa učešćem u kapitalu (prorata) i
b) ako akcije određene vrste i klase treba da se izdaju kao akcije za dividende druge vrste ili klase akcija, a akcije u kojima se plaća dividenda već postoje, dividenda se ne može tako platiti dok nije odobrena kvalifikovanom većinom glasova akcija vrsta i klasa u kojima dividenda treba da bude plaćena.
Iznos dividende koja se plaća u akcijama jednak je nominalnoj vrijednosti akcija koje se izdaju za plaćanje dividende.
Ograničenja plaćanja privremenih dividendi otvorenog društva
Član 212
Otvoreno akcionarsko društvo tokom poslovne godine može plaćati dividende pod uslovom da:
a) se iz privremenih i za tu namjenu sačinjenih računa vidi da su raspoloživa sredstva dovoljna za plaćanje,
b) iznos koji se isplaćuje ne pređe ukupnu dobit od kraja posljednje poslovne godine za koju je sačinjen finansijski izvještaj uvećan za neraspoređenu dobit i iznose povučene iz rezervi koje se mogu koristiti za te namjene, a umanjen za utvrđene gubitke i iznos koji se mora unijeti u rezerve, u skladu sa posebnim zakonom, osnivačkim aktom ili statutom društva i
v) je odluka o isplati privremene dividende donesena na osnovu polugodišnjih revidiranih finansijskih izvještaja.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Titulari prava na dividende i druga plaćanja
Član 213
Osnivačkim aktom akcionarskog društva može da se odredi dan ili metod određivanja dana kojim se utvrđuje lista akcionara koji imaju pravo na dividende ili na druga plaćanja, uključujući i plaćanja likvidacionog udjela. Ako osnivačkim aktom akcionarskog društva nije određen dan ili metod određivanja dana dividende, taj dan ili metod određivanja dana dividende utvrđuju se odlukom upravnog odbora. Dividende i druga plaćanja vrše se licima koja su bila akcionari društva na taj dan (dan dividende, odnosno datum presjeka).
Dan dividende iz stava 1. ovog člana ne može se utvrditi u roku kraćem od dvadeset dana od dana donošenja odluke o isplati dividende.
Postupak za odobrenje i isplatu dividende
Član 214
Odluka o odobrenju dividendi sadrži:
a) iznos dividendi i
b) dan dividende za koji se sačinjava lista akcionara ovlašćenih za isplatu dividende.
Ako nakon dana dividende a prije dana plaćanja dividende akcionar prenese svoje akcije po osnovu kojih ima pravo na dividende zadržava pravo na isplatu dividende.
Sticanje i režim sopstvenih akcija
Zabrana upisa svojih akcija i akcija kontrolnog društva
Član 215
Akcionarsko društvo ne može upisivati svoje akcije, direktno ili indirektno preko drugog lica koje ih stiče za njegov račun.
Zavisno društvo ne može upisivati akcije matičnog društva, u skladu sa ovim zakonom, direktno ili indirektno preko drugog lica koje ih stiče za njegov račun.
Ako je drugo lice upisalo ili steklo akcije na način suprotan st. 1. i 2. ovog člana smatra se da ih je preuzelo za svoj račun i biće lično odgovorno za uplatu tržišnog iznosa vrijednosti takvih akcija i u slučaju da ima drukčiji sporazum sa društvom za čiji račun su one upisane ili stečene.
Svaki sporazum o naknadi ili obeštećenju lica iz stava 3. ovog člana, ništav je.
Opšta pravila u vezi sa sticanjem sopstvenih akcija
Član 216
Sopstvene akcije u smislu ovog zakona su akcije koje akcionarsko društvo stiče od svojih akcionara.
Akcionarsko društvo može sticati sopstvene akcije ili druge hartije od vrijednosti koje je samo izdalo od njihovih imalaca, direktno ili indirektno, preko drugog lica koje ih stiče u svoje ime a za račun tog društva, u skladu sa ograničenjima iz osnivačkog akta i ograničenjima plaćanja utvrđenim ovim zakonom.
Akcionarsko društvo može steći svoje povlašćene akcije kao sopstvene akcije ili druge hartije od vrijednosti koje nisu obične akcije, djelimično ili u cijelosti.
Akcionarsko društvo može steći samo dio običnih akcija, kao sopstvene akcije.
Otvoreno akcionarsko društvo može steći akcije koje je izdalo tako da ukupna nominalna vrijednost, uključujući i ranije stečene akcije koje društvo drži i akcije koje su stečene indirektno, ne pređe 10 % njegovog osnovnog kapitala, osim u slučaju:
a) ako društvo ima rezerve koje se mogu koristiti za ove namjene i ako ih koristi za ova sticanja,
b) sticanja akcija bez naknade koje su u potpunosti plaćene,
v) sticanja akcija u postupku prinudne prodaje na osnovu sudske odluke za plaćanje duga akcionarskom društvu od strane akcionara, ako nema drugog načina naplate i
g) statusnih promjena.
Otvoreno akcionarsko društvo ne može sticati sopstvene akcije sporazumom sa akcionarom već samo putem ponude svim akcionarima prorata, u skladu sa ovim zakonom.
Zatvoreno akcionarsko društvo stiče sopstvene akcije ili druge hartije od vrijednosti po njihovoj vrijednosti utvrđenoj u skladu sa ovim zakonom, osim ako osnivačkim aktom ili ugovorom između akcionarskog društva i imaoca hartije od vrijednosti, u vrijeme kad su te hartije od vrijednosti izdate, nije drugačije određeno.
Postupak odobrenja sticanja sopstvenih akcija
Član 217
Odluku o sticanju sopstvenih akcija ili drugih hartija od vrijednosti akcionarskog društva donosi skupština akcionara.
Odluka skupštine akcionara iz stava 1. ovog člana sadrži: maksimalan broj akcija koje se stiču, rok za koji je dato ovlašćenje za izvršenje odluke koji ne može biti duži od 18 mjeseci i kupovnu cijenu (ili način njenog utvrđivanja), kao i ime akcionara čije se akcije stiču, osim ako se akcije stiču od svih akcionara prorata.
Odlukom iz stava 1. ovog člana može se ovlastiti upravni odbor da odredi vrijeme sticanja, broj akcija koje se trebaju steći, kao i da utvrdi otkupnu cijenu, postupak sticanja i druga pitanja, pod uslovom da ove odluke od upravnog odbora ne budu u neskladu sa nalozima navedenim u odluci skupštine i da se akcionari o tom sticanju izvijeste na prvoj sljedećoj sjednici.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, upravni odbor, ako osnivačkim aktom nije određeno da je to djelokrug skupštine akcionara, donosi odluku za sticanje:
a) varanata, zamjenljivih obveznica ili drugih hartija od vrijednosti koje nisu akcije,
b) do 5 % bilo koje klase akcija koje se izdaju jedino radi dodjele zaposlenima u društvu ili povezanom društvu u smislu ovog zakona i
v) akcija ili drugih hartija od vrijednosti, ako je sticanje nužno da se spriječi veća i neposredna šteta za društvo.
U slučaju iz stava 4. ovog člana upravni odbor akcionarskog društva dužan je da na prvoj skupštini podnese detaljan izvještaj o razlozima, broju i nominalnoj vrijednosti, procentu stečenih sopstvenih akcija u odnosu na osnovni kapital, kao i cijeni po kojoj su te akcije stečene.
Postupak sticanja akcija prorata od svih akcionara
Član 218
Ako akcionarsko društvo stiče sopstvene akcije određene vrste ili klase od svih akcionara dužno je da ponudu dostavi svim akcionarima, u skladu sa ovim zakonom i propisima kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Ponuda iz stava 1. ovog člana sadrži: broj akcija koje stiče; kupovnu cijenu (ili način njenog utvrđivanja); postupak plaćanja i datum plaćanja; kao i postupak i krajnji rok za sve akcionare za ponudu njihovih akcija na prodaju društvu. Ako društvo ima manje od 200 akcionara, posljednji dan mora biti najmanje 30 dana od dana dostavljanja posljednje pisane ponude. Ako društvo ima više od 200 akcionara ponuda važi 30 dana od dana objavljivanja u najmanje jednom dnevnom listu koji je dostupan na cijeloj teritoriji Republike Srpske.
Ako ukupan broj akcija ponuđenih na prodaju akcionarskom društvu prelazi broj akcija koje društvo stiče, društvo će steći akcije od svakog akcionara srazmjerno broju akcija koje akcionar ponudi na prodaju, osim u slučaju potrebe da se izbjegne sticanje djelimične akcije.
Ako ukupan broj akcija koje su ponuđene akcionarskom društvu na prodaju prelazi broj akcija koje je društvo ponudilo za sticanje, akcionarsko društvo može odlučiti da stekne i veći broj akcija od ukupnog broja ponuđenog za prodaju od akcionara ili nekog drugog broja koji je veći od prvobitno predviđenog a manji od ponuđenog.
Status stečenih sopstvenih akcija
Član 219
Akcionarsko društvo koje stekne sopstvene akcije može ih ponovo prenijeti drugim licima, u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Sopstvene akcije koje akcionarsko društvo stekne do iznosa od 10 % osnovnog kapitala dužno je da proda (otuđi) u roku od jedne godine od dana sticanja, a akcije koje stekne u skladu sa ovim zakonom preko iznosa od 10 % od osnovnog kapitala dužno je da proda (otuđi) u roku od tri godine od dana sticanja.
Ako se sopstvene akcije ne otuđe u rokovima iz stava 2. ovog člana, upravni odbor društva obavezan je da ih bez posebne odluke skupštine poništi, u skladu sa odredbama ovog zakona koje uređuju smanjenje osnovnog kapitala u redovnom postupku.
Za vrijeme posjedovanja stečenih sopstvenih akcija od društva:
a) nominalna vrijednost takvih akcija može ostati uključena u osnovni kapital društva ili se isključiti iz tog kapitala, pri čemu se za taj iznos povećavaju rezerve koje se ne mogu isplatiti akcionarima,
b) sopstvene akcije ne daju pravo glasa niti se računaju u kvorum skupštine akcionara i
v) sopstvene akcije ne daju pravo na dividendu ili druga primanja, osim u slučaju iz člana 248. ovog zakona.
Uzimanje akcija u zalog
Član 220
Akcionarsko društvo može, direktno ili indirektno, uzeti u zalog svoje akcije ili založiti plaćeni iznos akcija, ako je ukupni iznos potraživanja obezbijeđenih zalogom akcija niži od uplaćene vrijednosti akcija.
Uzimanje akcija akcionarskog društva u zalog, odnosno zalaganje plaćenih iznosa, od društva čije su akcije ili od lica koje djeluje u svoje ime a za račun tog društva, podliježe ograničenjima propisanim odredbama ovog zakona za sticanje sopstvenih akcija.
Upis u Centralni registar i knjigu akcionara sticanja sopstvenih akcija i zalog
Član 221
Sticanje sopstvenih akcija, direktno ili indirektno, kao i uzimanje akcija u zalog, odnosno zalaganje plaćenih iznosa, akcionarsko društvo prijavljuje Centralnom registru radi upisa, a ako akcionarsko društvo vodi knjigu akcionara, upis se vrši i u tu knjigu.
Povlačenje i poništenje povlašćenih akcija, varanata i zamjenjljivih obveznica
Osnov povlačenja i poništenja
Član 222
Osnivačkim aktom akcionarskog društva može se predvidjeti:
a) da akcionarsko društvo ima obavezu i / ili pravo da svoje povlašćene akcije jedne ili više klasa, ako raspolaže odgovarajućim rezervama koje se mogu upotrijebiti za te namjene, povuče i poništi u određenom periodu ili u određenim slučajevima, u cjelini ili djelimično i
b) da su akcionari dužni da te akcije prodaju akcionarskom društvu pod uslovima i na način iz tačke a) ovog člana.
Akcionarsko društvo može da izda i varante ili zamjenljive obveznice, pod uslovima koji obezbjeđuju da društvo ima obavezu i / ili pravo, kad raspolaže odgovarajućim rezervama koje se mogu upotrijebiti za te namjene, da povuče i poništi takve hartije od vrijednosti u određenom periodu ili u određenim slučajevima, u cjelini ili djelimično.
Akcionarsko društvo povlači i poništava povlašćene akcije, varante i zamjenljive obveznice srazmjerno broju akcija klase u pitanju koje posjeduje svaki imalac, osim kad bi to zahtijevalo podjelu akcije.
Ako akcionarsko društvo nema dovoljno namjenskih rezervi za izvršenje odluke o otkupu varanata i zamjenljivih obveznica, otkup se vrši čim se utvrdi da društvo ima dovoljno namjenskih rezervi.
Varanti i zamjenljive obveznice otkupljuju se po vrijednosti utvrđenoj u vrijeme njihovog izdavanja.
Cijena
Član 223
Povlašćene akcije otkupljuju se po njihovoj tržišnoj vrijednosti, a ukoliko ona ne postoji, po vrijednosti koju utvrđuje upravni odbor u skladu sa ovim zakonom ili ovlašćeni procjenjivač izabran od skupštine akcionara, upravnog odbora ili nesaglasnih akcionara, u skladu sa ovim zakonom.
Upis u Centralni registar
Član 224
Otkup povlašćenih akcija, varanata i zamjenljivih obveznica, akcionarsko društvo prijavljuje Centralnom registru radi upisa, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti, a ako akcionarsko društvo vodi knjigu akcionara, otkup upisuje i u tu knjigu.
Ograničenja isplate
Ograničenja plaćanja dividendi i drugih plaćanja
Član 225
Zatvoreno akcionarsko društvo ne može vršiti isplate svojim akcionarima ako bi nakon izvršene isplate neto imovina društva bila manja od njegovog osnovnog kapitala, uvećanog za rezerve koje se mogu koristiti za isplate akcionarima, u skladu s ovim zakonom.
Otvoreno akcionarsko društvo ne može vršiti isplate svojim akcionarima u slučaju smanjenja osnovnog kapitala u redovnom postupku, u skladu sa ovim zakonom, ako bi:
a) nakon izvršene isplate neto imovina društva bila manja od njegovog osnovnog kapitala, uvećanog za rezerve koje se mogu koristiti za isplate akcionarima, u skladu sa ovim zakonom i
b) u slučaju dividendi, iznos dividendi prešao iznos dobiti društva u protekloj poslovnoj godini uvećanoj za neraspoređenu dobit i iznos povučen iz rezervi uvećan za iznos koji se mora unijeti u rezerve u tekućoj godini, u skladu sa osnivačkim aktom ili statutom i ovim zakonom.
Pored ograničenja plaćanja u skladu sa st. 1. i 2. ovog člana, zatvoreno i otvoreno akcionarsko društvo ne mogu vršiti plaćanja svojim akcionarima, ako:
a) bi nakon izvršenih plaćanja društvo bilo nesposobno za plaćanje svojih dugova koji dospijevaju u redovnom poslovanju društva ili
b) na dan plaćanja bilo koja dospjela dividenda na povlašćene akcije ne bi bila isplaćena u cijelosti.
Izuzetno od st. 1. do 3. ovog člana akcionarsko društvo može izvršiti plaćanja svojim akcionarima, ako iz finansijskih izvještaja pripremljenih u skladu sa zakonom kojim se uređuje računovodstvo i revizija, proizlazi da je isplata razumna u datim okolnostima.
Odgovornost akcionara i članova organa društva za zabranjene isplate
Član 226
Akcionar akcionarskog društva odgovoran je za vraćanje društvu isplate koje suprotno ovom zakonu primi od društva, ako je znao ili je prema okolnostima morao da zna da je isplata zabranjena.
Osim akcionara u slučaju iz stava 1. ovog člana odgovara i direktor društva ili članovi upravnog odbora, u skladu sa odredbama ovog zakona kojima se uređuje njihova imovinska odgovornost.
Zajam i kapital
Zajam umjesto kapitala
Član 227
Akcionar akcionarskog društva koji društvu u vrijeme poslovne krize ne poveća sopstveni kapital kao dobar privrednik, već društvu da zajam, može u stečajnom postupku ostvarivati zahtjev za vraćanje zajma samo kao stečajni povjerilac sa neobezbijeđenim potraživanjem, u skladu sa zakonom kojim se uređuje stečajni postupak.
Treće lice koje akcionarskom društvu u vrijeme iz stava 1. ovog člana da zajam umjesto da mu akcionari pribave sopstveni kapital, a kome akcionar društva da neko obezbjeđenje za vraćanje zajma, može u stečajnom postupku protiv društva ostvarivati zahtjev za vraćanje zajma za iznos koji nije uspjelo da namiri iz dobijenog obezbjeđenja, kao stečajni povjerilac sa neobezbijeđenim potraživanjem.
Odredbe st. 1. i 2. ovog člana primjenjuju se i na druge pravne poslove akcionara akcionarskog društva i trećih lica koji odgovaraju davanju zajma iz st. 1. i 2. ovog člana.
Odredbe st. 1. do 3. ovog člana ne primjenjuju se na akcionare društva čiji akcionarski kapital ne prelazi 1/10 osnovnog kapitala društva i koji nije direktor ili član upravnog odbora društva.
Ako akcionarsko društvo u posljednjoj godini prije podnošenja prijedloga za otvaranje stečajnog postupka nad društvom ili nakon podnošenja tog prijedloga, u slučajevima iz st. 1. do 3. ovog člana vrati zajam, akcionar društva koji je dao obezbjeđenje za vraćanje zajma dužan je da tako isplaćeni iznos vrati društvu.
Obaveza iz stava 5. ovog člana postoji do iznosa datog obezbjeđenja akcionara za vraćanje zajma u vrijeme vraćanja zajma.
Akcionar društva oslobađa se obaveze iz stava 5. ovog člana ako predmet datog obezbjeđenja povjeriocu stavi na raspolaganje društvu.
Odredbe st. 1. do 7. primjenjuju se i na druge pravne poslove davanja zajma u smislu obligacionih odnosa.
Osnovni kapital i rezerve društva
Osnovna načela
Minimalni osnovni kapital
Član 228
Minimalni novčani ulog osnovnog kapitala zatvorenog akcionarskog društva na dan upisa u registar iznosi 20.000 konvertibilnih maraka.
Minimalni novčani ulog osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva na dan upisa u registar iznosi 50.000 konvertibilnih maraka.
Posebnim zakonom za osnivanje finansijskih, osiguravajućih organizacija, kao i privrednih društava koja obavljaju zakonom određene djelatnosti kao akcionarska društva može se odrediti veći novčani dio minimalnog osnovnog kapitala.
Registracija povećanja osnovnog kapitala iz sredstava društva i smanjenja osnovnog kapitala zatvorenog akcionarskog društva vrši se jednom godišnje.
Na povećanje i smanjenje osnovnog kapitala, kao i na održanje tog kapitala i održavanje skupštine akcionara prilikom gubitka zatvorenog akcionarskog društva, shodno se primjenjuju odredbe ovog zakona o povećanju, smanjenju i održavanju osnovnog kapitala, kao i odredbe o održavanju skupštine akcionara otvorenog akcionarskog društva.
Osnovni kapital zatvorenog akcionarskog društva može se odlukom skupštine akcionara povećati novim ulozima koji mogu biti novčani ili nenovčani.
Povećanje osnovnog kapitala zatvorenog akcionarskog društva može se vršiti i pretvaranjem potraživanja u akcije.
Povećanje osnovnog kapitala po osnovu iz stava 7. ovog člana može se u toku godine izvršiti najviše do polovine osnovnog kapitala društva koji postoji u trenutku donošenja odluke skupštine akcionara društva.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Minimalna nominalna vrijednost akcija
Član 229
Akcionarsko društvo može izdavati obične i povlašćene akcije.
Najniža nominalna vrijednost akcija ne može biti manja od jedne konvertibilne marke, a ako je veća onda mora biti djeljiva sa deset.
Akcije u ukupnoj vrijednosti za akcionarska društva ne mogu se izdavati na iznos koji je manji od najnižeg iznosa osnovnog kapitala iz člana 228. ovog zakona.
Učešće akcija u osnovnom kapitalu određuje se odnosom nominalne vrijednosti tih akcija i ukupne nominalne vrijednosti svih uplaćenih akcija.
Podjela i spajanje akcija i održavanje vrijednosti osnovnog kapitala
Član 230
Akcionarsko društvo može podijeliti svaku akciju bilo koje klase na dvije ili više akcija iste klase i istovremeno smanjiti nominalnu vrijednost akcija te klase, čime se ne mijenja osnovni kapital.
Akcionarsko društvo može sve akcije bilo koje klase spojiti u manji broj akcija date klase i istovremeno povećati njihovu nominalnu vrijednost, čime se ne mijenja osnovni kapital.
Akcionarsko društvo može poništiti sopstvene akcije koje je steklo ili otkupilo na teret rezervi, pri čemu se ukupna nominalna vrijednost ostalih akcija povećava za iznos upotrijebljenih rezervi, čime se ne mijenja osnovni kapital društva.
Spajanje i podjela akcija iz st. 1. do 3. ovog člana akcionarsko društvo može da vrši ako se time ne povređuju prava imalaca varanata kao ni imalaca zamjenljivih obveznica.
U slučaju da spajanjem akcija ostaju dijelovi akcije čija je nominalna vrijednost manja od vrijednosti iz člana 229. stav 2. ovog zakona, društvo je dužno da ih otkupi po tržišnoj vrijednosti, a ako nema tržišne vrijednosti, po vrijednosti koja se utvrdi od nezavisnog procjenjivača, u skladu s ovim zakonom.
Spajanje i podjela akcija povlači promjenu osnivačkog akta u dijelu kojim je određen broj i nominalna vrijednost akcija, što se vrši u skladu sa ovim zakonom.
Vrijednost neto kapitala akcionarskog društva stalno se održava na nivou koji je jednak ili veći od zakonom propisane vrijednosti minimalnog osnovnog kapitala uređene članom 228. ovog zakona.
Ako se neto kapital akcionarskog društva iz bilo kojih razloga smanji ispod vrijednosti iz stava 7. ovog člana, akcionarsko društvo dužno je da ga obezbijedi u roku od šest mjeseci od dana tog smanjenja, osim ako u tom roku ne promijeni pravnu formu privrednog društva.
Ako društvo ne postupi u roku i na način iz stava 8. ovog člana, otvara se postupak likvidacije.
Rezerve društva
Član 231
Rezerve akcionarskog društva čine zakonske rezerve, rezerve kapitala, statutarne i druge rezerve.
Akcionarsko društvo je obavezno da u zakonske rezerve unosi 5 % dobiti tekuće godine umanjene za gubitak iz prethodne godine, sve dok te rezerve zajedno sa rezervama kapitala ne dostignu visinu od najmanje 10 % osnovnog kapitala ili osnivačkim aktom, odnosno statutom određeni veći dio osnovnog kapitala.
Zakonske rezerve koriste se za pokriće gubitka, a ako prelaze iznos iz prethodnog stava ovog člana mogu se koristiti i za povećanje osnovnog kapitala.
U rezerve kapitala akcionarsko društvo unosi:
a) dio uplaćenog iznosa za koji se izdaju akcije koji prelazi nominalni iznos akcija,
b) dio iznosa uplaćenog društvu za sticanje zamjenskih obveznica ili obveznica sa opcijom kupovine akcija koji prelazi nominalni iznos izdatih obveznica,
v) iznose dodatnih plaćanja članova društva radi sticanja posebnih prava u društvu i
g) iznos za koji je pojednostavljeno smanjen osnovni kapital da bi se sredstva unijela u rezerve kapitala.
Rezerve kapitala koriste se za pokriće gubitka i pokriće emisionog gubitka nastalog emisijom akcija ispod nominalne vrijednosti, a mogu se koristiti i za povećanje osnovnog kapitala pod uslovima iz člana 247. stav 7. Zakona.
Akcionarsko društvo može svojim osnivačkim aktom propisati i statutarne rezerve, njihovu visinu i namjene za koje se mogu koristiti te rezerve. U statutarne rezerve mogu se unositi samo iznosi koji potiču iz dobiti akcionarskog društva.
Povećanje osnovnog kapitala
Osnovna načela
Donešenje odluke
Član 232
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva povećava se odlukom skupštine akcionara, osim u slučaju odobrenog kapitala kada takvu odluku može donijeti i upravni odbor, u skladu sa članom 200. st. 4. do 6. ovog zakona.
Odluka skupštine o promjeni na osnovnom kapitalu (smanjenje i povećanje osnovnog kapitala) ima za posljedicu izmjenu osnivačkog akta u dijelu u kojem je uređen osnovni kapital društva.
Odlukom o povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva određuje se iznos povećanja, način povećanja, vrijeme uplate, kao i druga pitanja u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Odluka o novoj emisiji akcija po osnovu novih uloga može se donijeti tek nakon potpune uplate već upisanih akcija iz prethodne uspjele emisije, osim ako je osnivačkim aktom ili odlukom o emisiji predviđeno da se osnovni kapital može povećati ako je uplaćeno najmanje 9/10 upisanih akcija.
Ograničenje iz stava 4. ovog člana ne primjenjuje se prilikom povećanja osnovnog kapitala pri statusnim promjenama, kao i u slučaju povećanja osnovnog kapitala izdavanjem akcija zaposlenima u društvu i povezanim društvima.
Akcionarsko društvo može poslije osnivanja da poveća sopstveni kapital. Odluka o povećanju osnovnog kapitala donosi skupština društva. Izuzetak je predviđen za odobreni kapital, jer je tu odluka već donijeta, samo što nije realizovana. Kada je riječ o odobrenom kapitalu, odluku o tome kada će se pristupiti povećanju osnovnog kapitala može donijeti, takođe, skupština, ali i odbor direktora, nadzorni odbor. Društvo je dužno da nadležnom registru prijavi donošenje odluke o povećanju osnovnog kapitala u roku od šest mjeseci od dana donošenja.
Rok je prekluzivan. Ako društvo propusti da registruje odluku, ta odluka više ne važi, a društvo će morati da donese novu odluku o povećanju osnovnog kapitala. Do momenta registracije odluka ne proizvodi pravno dejstvo, a propuštanjem roka za registraciju gubi se mogućnost da ona uopšte proizvede pravno dejstvo. Zbog toga se ne može otpočeti sa upisom akcija prije njene registracije, a propuštanjem da se ona registruje u roku gubi se mogućnost da uopšte započne sa upisom akcija po osnovu te odluke.
Sama odluka o povećanju osnovnog kapitala ne može se donijeti prije nego što su sve akcije koje je društvo izdalo uplaćene u potpunosti. Odredba je razumna, jer nema smisla upisivati nove vrijednosti, ako ni one koje su upisane do tada nisu uplaćene. Od ove zabrane predviđena su dva izuzetka. Najprije, ako se povećava osnovni kapital u postupku statusne promjene. Prilikom sprovođenja statusne promjene može doći do povećanja osnovnog kapitala, a kod nekih statusnih promjena, kao na primjer kod spajanja ili pripajanja, do toga redovno dolazi.
Nije zabranjeno povećati osnovni kapital u ovakvom postupku, bez obzira na to što nisu sve izdate akcije uplaćene u cijelosti. Odluka o povećanju osnovnog kapitala u postupku statusne promjene može biti i odluka koja se donosi u okviru odobrenog kapitala, a i za takvu odluku važe ista ograničenja, odnosni izuzeci od ograničenja. To što nisu unijeti novčani ulozi ne treba da sprječava unošenje nenovčanih uloga u društvo, ali tako da to ne znači samo stvaranje obaveze unosa, već i realizaciju te obaveze unošenjem uloga. Društvo ne može da povećava osnovni kapital stvaranjem novih obaveza na unošenje novca ako ni postojeći ulozi u novcu nisu unijeti, ali nema nikakvih smetnji da prihvati unošenje nenovčanih uloga, ako se oni unose odmah. Zakon ne propisuje kao smetnju za unošenje nenovčanih uloga ni ako nisu unijeti u društvo nenovčani ulozi koje je trebalo unijeti.
Načini povećanja
Član 233
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva može se povećati:
a) novim ulozima
b) pretvaranjem zamjenljivih obveznica u akcije i upisom akcija po osnovu prava imalaca varanata na takav upis (uslovno povećanje) i
v) iz sredstava društva.
Pri povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva vrši se izdavanje novih akcija ili se povećava nominalna vrijednost postojećih akcija.
Vrste emisije
Član 234
Akcije otvorenog akcionarskog društva pri povećanju osnovnog kapitala mogu se izdavati putem privatne (zatvorene) emisije i javne (otvorene) emisije.
Privatna emisija akcija u smislu stava 1. ovog člana je emisija namijenjena postojećim akcionarima i imaocima varanata i zamjenljivih obveznica i / ili ograničenom broju institucionalnih investitora kojima takav status utvrdi Komisija za hartije od vrijednosti, u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Javna emisija iz stava 1. ovog člana je emisija u kojoj se upis i uplata akcija vrši na osnovu javne ponude neodređenom broju lica.
Zatvoreno akcionarsko društvo može da vrši privatnu emisiju, a otvoreno akcionarsko društvo pored javne emisije može da vrši i privatnu emisiju.
Vrijednost akcija iz nove emisije
Član 235
(brisano)
Povećanje osnovnog kapitala novim ulozima
Povećanje osnovnog kapitala ulozima u novcu
Član 236
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva povećava se novim ulozima koji mogu biti samo novčani u skladu sa odlukom o povećanju tog kapitala.
Odluka iz stava 1. ovog člana je ništava ako se povećanje kapitala ne upiše u registar u roku od šest mjeseci od dana donošenja odluke.
Rok iz stava 2. ovog člana ne teče za vrijeme dok traje spor po tužbi kojom se ta odluka pobija i za vrijeme dok se ne dobije odobrenje Komisije za hartije od vrijednosti.
Upis novih akcija
Upis novih akcija
Član 237
Akcije iz emisije kojom se osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva povećava novim ulozima upisuju se i izdaju, u skladu s ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Emisija iz stava 1. ovog člana po osnovu povećanja je uspjela ako se ispune uslovi iz odluke o emisiji i objavljenog prospekta, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Upisane akcije iz emisije iz stava 1. ovog člana novim ulozima uplaćuju se u skladu s odlukom o emisiji i sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Akcije otvorenog akcionarskog društva po osnovu novih uloga mogu se izdavati i preuzimaocima emisije, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Ako se nove akcije pri povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva novim ulozima izdaju po višoj prodajnoj cijeni od nominalne vrijednosti, taj višak predstavlja premiju emisije.
Ako se akcije nove emisije pri povećanju osnovnog kapitala izdaju iznad nominalne vrijednosti, višak mora da bude uplaćen prije registracije povećanja osnovnog kapitala.
Obavještavanje Komisije za hartije od vrijednosti i upis u Centralni registar
Član 238
Ako je emisija akcija po osnovu novih uloga uspjela u skladu sa ovim zakonom, o tome se obavještava Komisija za hartije od vrijednosti, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Po prijemu rješenja Komisije za hartije od vrijednosti o uspješnosti emisije akcija po osnovu novih uloga, podnosi se zahtjev Centralnom registru, radi upisa novoizdatih akcija u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Promjene iz stava 1. ovog člana upisuju se i u knjigu akcionara.
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Sticanje akcija
Član 239
Akcije se stiču upisom na vlasničke račune akcionara u Centralnom registru.
Nove akcije mogu se sticati nakon upisa u Centralni registar prethodne emisije. Nove akcije izdate prije ovog upisa ništave su, a za štetu iz takvog izdavanja imaocima akcija solidarno odgovaraju izdavalac i upravni odbor društva.
Registracija i objavljivanje povećanja kapitala
Član 240
Povećanje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva novim ulozima registruje se i objavljuje u skladu sa zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata.
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva je povećan danom registracije povećanja toga kapitala u registar poslovnih subjekata.
Uslovno povećanje osnovnog kapitala
Pretpostavke
Član 241
Skupština akcionara pri donošenju odluke o emisiji zamjenljivih obveznica i varanata može istovremeno donijeti odluku o uslovnom povećanju osnovnog kapitala za iznos kojim bi se pokrila prava imalaca ovih hartija za njihovu konverziju u akcije (uslovno povećanje kapitala).
Iznos osnovnog kapitala iz stava 1. ovog člana ne može preći polovinu osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva koji postoji u trenutku donošenja te odluke.
Odluka skupštine akcionara suprotna odluci o uslovnom povećanju osnovnog kapitala, ništava je.
Sadržaj odluke
Član 242
U odluci o uslovnom povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva navodi se:
a) namjena uslovnog povećanja osnovnog kapitala,
b) lica koja se mogu koristiti pravom prvenstva pri upisu akcija (imaoci varanata i zamjenljivih obveznica),
v) rok u kome se ostvaruje uslovno povećanje kapitala i uslovi za korišćenje prava,
g) cijena po kojoj se izdaju akcije ili metode po kojima se ona može odrediti radi ostvarivanja prava imalaca varanata i
d) raspodjela prava iz tačke b) ovog člana, vrijeme za koje se imaoci tog prava mogu koristiti tim pravom, kao i vrijeme čekanja da ga prvi put koriste, a koje ne može biti kraće od dvije godine od dana donošenja odluke.
Izjava o ostvarenju prava upisa i zamjene
Član 243
Prava upisa imalaca zamjenljivih obveznica izvršavaju se njihovom pisanom izjavom da ih pretvaraju u akcije. Davanje ove izjave zamjenjuje upis akcija i plaćanje akcija.
Prava upisa akcija imalaca varanata izvršavaju se njihovom pisanom izjavom o upisu akcija društva pri novoj emisiji radi povećanja osnovnog kapitala novim ulozima, u skladu sa ovim zakonom.
U izjavi iz st. 1. i 2. ovog člana navodi se broj akcija koje se upisuju i njihova nominalna vrijednost, klasa akcija ako se izdaju akcije više klasa, kao i dan donošenja odluke.
Izjava o upisu akcija koja ne sadrži podatke iz stava 3. ovog člana ili koja sadrži ograničenje obaveze davaoca izjave, ništava je.
Ako se i pored ništavosti izjave o pravu upisa izdaju akcije, davalac izjave ne može se pozivati na ništavost izjave ako je na osnovu nje ostvarivao prava kao akcionar i ispunjavao obaveze akcionara.
Prema akcionarskom društvu ne djeluju ograničenja koja nisu sadržana u izjavi o pravu upisa.
Član 243a
(brisano)
Obavještavanje Komisije za hartije od vrijednosti i upis u Centralni registar
Član 244
O okončanju postupka iz člana 243. ovog zakona obavještava se Komisija za hartije od vrijednosti, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Po prijemu rješenja Komisije za hartije od vrijednosti o uspješnosti emisije akcija po osnovu novih uloga, podnosi se zahtjev Centralnom registru, radi upisa novoizdatih akcija u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Podaci iz stava 2. ovog člana upisuju se i u knjigu akcionara.
Sticanje akcija
Član 245
Pod sticanjem akcija smatra se upis na vlasničke račune akcionara u Centralnom registru.
Upravni odbor otvorenog akcionarskog društva izdaje akcije u zamjenu za zamjenljive obveznice pod uslovom da se razlika između većeg iznosa za koji su izdate te obveznice i iznosa za koji su izdate te akcije, pokrije iz ostalih rezervi, ako se rezerve mogu upotrijebiti za tu namjenu, ili dodatnom uplatom lica koje je ovlašćeno za zamjenu obveznice.
Registracija i objavljivanje povećanja kapitala
Član 246
Zastupnici otvorenog akcionarskog društva podnose prijavu za registraciju povećanja osnovnog kapitala.
Uz prijavu iz stava 1. ovog člana za registraciju, prilažu se i drugi dokazi i isprave utvrđeni zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata.
Povećanje osnovnog kapitala iz sredstava društva
Pretpostavke
Član 247
O okončanju postupka iz člana 243. ovog zakona obavještava se Komisija za hartije od vrijednosti, u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Odluka iz stava 1. ovog člana sadrži iznos povećanja osnovnog kapitala, iznos sredstava rezervi, rezerve koje se pretvaraju u osnovni kapital, označenje da li se izdaju nove akcije za taj iznos ili se povećava nominalna vrijednost.
Odluka o povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva ništava je ako se povećanje kapitala ne upiše u registar u roku od tri mjeseca od dana donošenja odluke.
Rezerve i neraspoređena dobit akcionarskog društva ne mogu se pretvoriti u osnovni kapital ako je u finansijskim izvještajima na kojim se zasniva odluka iskazan gubitak. Rezerve za određenu namjenu mogu se pretvoriti u osnovni kapital samo ako je to u skladu sa tom namjenom.
Odluka o povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva iz sredstava društva zasniva se na posljednjim finansijskim izvještajima prethodne poslovne godine ako su potvrđeni od nezavisnog revizora i usvojeni najviše 90 dana prije podnošenja prijave za upis u registar povećanja osnovnog kapitala.
Ako skupština otvorenog akcionarskog društva ne imenuje posebne nezavisne revizore za finansijske izvještaje iz stava 4. ovog člana, smatra se da je imenovan onaj nezavisni revizor kojeg je za nezavisnu reviziju posljednjih finansijskih izvještaja odredila skupština akcionara.
Neraspoređena dobit i rezerve koje se pretvaraju u osnovni kapital akcionarskog društva moraju biti iskazane u finansijskim izvještajima. Zakonske rezerve se mogu pretvoriti u osnovni kapital samo ako zajedno sa rezervama kapitala prelaze procenat osnovnog kapitala akcionarskog društva iz člana 231. stav 2. ovog zakona.
Imaoci prava po osnovu povećanja osnovnog kapitala iz sredstava društva
Član 248
Pravo na akcije po osnovu povećanja osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva iz sredstava društva raspoloživih za te namjene imaju akcionari društva na dan presjeka utvrđenog u skladu sa članom 213. ovog zakona.
Odluka skupštine akcionara koja nije u skladu sa stavom 1. ovog člana, ništava je.
Pravo iz stava 1. ovog člana imaju i upisnici akcija, odnosno akcionari sa djelimično plaćenim akcijama srazmjerno učešću njihovog uplaćenog dijela u osnovnom kapitalu društva.
Pravo iz stava 1. ovog člana pripada i sopstvenim akcijama društva srazmjerno njihovom učešću u postojećem osnovnom kapitalu društva.
Pravo na dio akcije
Član 249
Ako se pri povećanju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva iz sredstava društva stekne pravo na dio jedne nove akcije u postojećem osnovnom kapitalu društva, to pravo se može prenositi i naslijediti.
Prava iz nove akcije mogu se koristiti ako se prava iz stava 1. ovog člana koja zajedno daju cijelu akciju sjedine kod jednog akcionara ili ako više imalaca prava na dio akcije zajedno čine cijelu akciju, odluče da zajedno koriste ta prava.
Pravo na dividendu i podjelu likvidacione mase
Član 250
Nove akcije stečene po osnovu povećanja osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva iz sredstava društva, učestvuju u pravu na dividendu i u podjeli likvidacione mase.
Obavještavanje Komisije za hartije od vrijednosti i upis u Centralni registar
Član 251
O okončanju postupka iz čl. 247. i 248. ovog zakona obavještava se Komisija za hartije od vrijednosti u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Po prijemu rješenja Komisije za hartije od vrijednosti iz stava 1. ovog člana, obavještava se bez odgađanja Centralni registar, radi upisa novoizdatih akcija po ovom osnovu i njihovih akcionara, odnosno radi upisa povećanja nominalne vrijednosti postojećih akcija.
Ako otvoreno akcionarsko društvo vodi knjigu akcionara, podaci iz stava 2. ovog člana upisuju se i u knjigu akcionara.
Sticanje akcija
Član 252
Nove akcije po osnovu povećanja osnovnog kapitala iz sredstava društva upisuju se na vlasničke račune akcionara u Centralnom registru nakon upisa iz člana 251. stav 2. ovog zakona.
Nove akcije izdate akcionarima prije upisa u Centralni registar iz stava 1. ovog člana ništave su, a za štetu od tog izdavanja imaocima akcija solidarno odgovaraju emitent i upravni odbor.
Smanjenje osnovnog kapitala
Osnovno načelo
Odluka
Član 253
Odluku o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva poništenjem sopstvenih akcija kao i poništenjem akcija po drugim osnovima utvrđenim osnivačkim aktom društva, donosi skupština akcionara.
Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva utvrđuje se obim, cilj, vrsta i način sprovođenja smanjenja osnovnog kapitala.
Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva mijenja se osnivački akt.
Vrste smanjenja
Član 254
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva može se smanjiti u redovnom postupku, pojednostavljenom postupku i postupku smanjenja radi pretvaranja u rezerve.
Smanjenje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva po jednom osnovu, u skladu sa članom 265. stav 2. Zakona može se vršiti istovremeno sa povećanjem njegovog osnovnog kapitala po drugom osnovu.
Smanjenje u redovnom postupku
Načini
Član 255
Smanjenje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva u redovnom postupku vrši se:
a) poništenjem stečenih sopstvenih akcija i povlačenjem i poništenjem akcija u posjedu akcionara,
b) smanjivanjem nominalne vrijednosti akcija i
v) isplatom uplaćenog iznosa akcionarima za akcije koje nisu u potpunosti uplaćene i neizdavanjem tih akcija.
Poništenje sopstvenih akcija i povlačenje i poništenja akcija
Član 256
Pri smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva prvo se poništavaju sopstvene akcije koje se u skladu sa članom 219. stav 3. ovog zakona moraju poništiti.
Ako društvo nema sopstvenih akcija, osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva može se smanjiti povlačenjem akcija od akcionara i njihovim poništenjem u skladu sa čl. 222. do 224. ovog zakona.
Povlačenje i poništenje akcija od akcionara i smanjenje osnovnog kapitala u redovnom postupku po tom osnovu može se vršiti u skladu sa odredbama ovog zakona o zaštiti prava povjerilaca otvorenog akcionarskog društva.
Stav 3. ovog člana ne primjenjuje se u slučajevima kada ne dolazi do smanjenja tog kapitala, i to:
a) kada se radi o povlačenju i poništenju akcija koje su u potpunosti uplaćene a poništavaju se istovremeno kada su date besplatno na raspolaganje društvu,
b) kada se akcije koje su u potpunosti uplaćene povlače i poništavaju isplatom na teret sredstava koja su raspoloživa za te namjene, a u skladu sa ograničenjima plaćanja uređenim članom 225. ovog zakona,
v) u slučaju kada se uz poništenje povučenih akcija poveća nominalna vrijednost nepovučenih izdatih akcija do iznosa koji je dovoljan da se izbjegne smanjenje osnovnog kapitala, a povučene i poništene akcije su stečene iz sredstava koja su raspoloživa za te namjene, a u skladu sa članom 225. ovog zakona i
g) u slučaju istovremenog izdavanja novih akcija u nominalnoj vrijednosti povučenih akcija, u skladu sa odredbama ovog zakona o minimalnom osnovnom kapitalu društva.
Primjena
Član 257
Na smanjenje osnovnog kapitala smanjenjem nominalne vrijednosti, kao i na smanjenje upisanog kapitala akcionarskog društva po osnovu isplate uplaćenog iznosa akcionarima za akcije koje nisu u potpunosti uplaćene i neizdavanjem tih akcija, shodno se primjenjuju odredbe člana 256. ovog zakona.
Načelo ravnopravnosti
Član 258
Odlukom o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva u redovnom postupku ne može se povrijediti princip ravnopravnosti akcionara iste klase.
Ravnopravnost akcionara iste klase obezbjeđuje se srazmjernim povlačenjem i poništenjem akcija od akcionara, odnosno srazmjernim smanjenjem nominalne vrijednosti svih akcija akcionara date klase akcija, kao i povlačenjem i poništenjem akcija i smanjenjem osnovnog kapitala kupovinom od akcionara na berzi i drugim uređenim javnim tržištima ili javnom ponudom akcionarima u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti, osnivačkim aktom i odlukom skupštine o smanjenju osnovnog kapitala. Ponuda za kupovinu akcija radi povlačenja i poništenja sadrži naznaku broja akcija koje se otkupljuju.
Ako je iznos smanjenja osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva odlukom o smanjenju određen kao fiksni iznos, a sprovođenjem postupka povlačenja i poništenja akcija od akcionara na berzi ili drugim uređenim javnim tržištima ili putem javne ponude, ne ostvari se taj iznos, mora se izmijeniti odluka skupštine o iznosu smanjenja ili izabrati novi način smanjenja osnovnog kapitala.
Ravnopravnost akcionara iste klase obezbjeđuje se i smanjenjem osnovnog (upisanog) kapitala otvorenog akcionarskog društva neizdavanjem neplaćenih akcija akcionarima koji su u docnji sa plaćanjem i isplatom akcionarima iznosa koje su uplatili društvu za te akcije, u skladu sa ovim zakonom.
Objavljivanje odluke i zaštita povjerioca
Član 259
Odluka o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva u redovnom postupku objavljuje se dva puta u najmanje jednom dnevnom listu koji je dostupan na cijeloj teritoriji Republike Srpske u razmaku od 30 dana, sa pozivom povjeriocima da prijave svoja potraživanja.
Povjerioci čija su nedospjela potraživanja nastala prije posljednje objave odluke o smanjenju osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva mogu tražiti obezbjeđenje tih potraživanja (ili isplatu potraživanja iako nisu dospjela ako je tako određeno predmetnom odlukom), u roku od 90 dana od dana druge objave te odluke. Obezbjeđenje ne mogu tražiti povjerioci koji u slučaju stečaja imaju pravo prvenstvenog namirenja iz stečajne mase dužnika, kao ni drugi povjerioci sa obezbijeđenim potraživanjem.
U slučaju smanjenja osnovnog kapitala u redovnom postupku otvorenog akcionarskog društva, isplate akcionarima moguće su po isteku 90 dana od druge objave te odluke u dnevnim novinama i nakon pružanja obezbjeđenja ili podmirenja potraživanja povjeriocima koji su blagovremeno prijavili potraživanja.
Obavještavanje Komisije za hartije od vrijednosti i upis u Centralni registar
Član 260
O sprovedenom smanjenju osnovnog kapitala otvoreno akcionarsko društvo obavještava Komisiju za hartije od vrijednosti, radi upisa promjene u skladu sa zakonom kojim se reguliše tržište hartija od vrijednosti.
Po prijemu rješenja Komisije za hartije od vrijednosti iz stava 1. ovog člana, obavještava se bez odgađanja Centralni registar, radi upisa na vlasničke račune akcionara smanjenja broja akcija po osnovu povlačenja i poništaja akcija ili radi upisa smanjenja nominalne vrijednosti akcija, odnosno radi brisanja upisanih akcija koje su djelimično uplaćene i čijim je akcionarima isplaćen ranije uplaćeni iznos.
Smanjenje osnovnog, odnosno upisanog kapitala u skladu sa stavom 1. ovog člana upisuje se i u knjigu akcionara.
Registracija smanjenja osnovnog kapitala, objavljivanje i dejstvo
Član 261
Smanjenje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva u redovnom postupku prijavljuje se za registraciju i objavljuje u "Službenom glasniku Republike Srpske" u skladu sa zakonom kojim se uređuje registracija poslovnih subjekata.
Smanjenje osnovnog kapitala otvorenog akcionarskog društva u redovnom postupku ne može se registrovati prije ispunjenja zahtjeva povjerilaca iz člana 259. ovog zakona.
Osnovni kapital otvorenog akcionarskog društva smanjen je danom registracije tog smanjenja za nominalni iznos povučenih i poništenih akcija, odnosno za iznos smanjenja nominalne vrijednosti akcija.
Smanjenje osnovnog kapitala objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srpske" u roku od 15 dana od dana upisa u registar poslovnih subjekata.