Akcionarsko društvo - Advokatska kancelarija Topić Banjaluka
Akcionarsko društvo je jedna od pravnih formi privrednih društava. Svrstava se u društva kapitala, što znači da je primarno udruživanje kapitala, a ne lica, tj. da za njegove članove nije odlučujuće ko su ostali članovi. Ono se kao i druga privredna društva osniva radi sticanja dobiti, tako da dobit pripadne njegovim članovima.
Zakon o privrednim društvima Republike Srpske
Službeni Glasnik Republike Srpske, broj 127/008, 58/2009, 100/2011, 67/2013, 100/2017, 82/2019 i 17/2023
IV Akcionarsko društvo
1. Pojam akcionarskog društva
Pojam akcionarskog društva i odgovornost za obaveze
Član 179
Akcionarsko društvo u smislu ovog zakona jeste privredno društvo koje osniva jedno ili više pravnih i/ili fizičkih lica, u svojstvu akcionara, radi obavljanja određene djelatnosti pod zajedničkim poslovnim imenom, čiji je osnovni kapital utvrđen i podijeljen na akcije. Akcionarsko društvo odgovara za svoje obaveze cjelokupnom imovinom. Akcionari akcionarskog društva ne odgovaraju za obaveze društva, osim do iznosa ugovorenog a neuplaćenog uloga u imovinu društva, u skladu sa ovim zakonom.
Akcionarsko društvo je jedna od pravnih formi privrednog društva. Svrstava se u društva kapitala, što znači da je primarno udruživanje kapitala, a ne lica, tj. da za njegove članove nije odlučujuće ko su ostali članovi. Akcionarsko društvo se kao i druga privredna društva osniva radi sticanja dobiti, tako da dobit pripada njegovim članovima. Obično se osniva radi prikupljanja većih iznosa kapitala, jer se putem ovog društva omogućava većem broju lica da ulože u njega. Čak i manji ulozi zbog velikog broja redovno daju značajan kapital po vrijednosti. Mogu ga osnovati kako fizička, tako i pravna lica. Ne postoji ograničenje u pogledu broja lica, tako da to može biti i jedno lice samo, ali i veći broj lica, bez graničenja u broju.
Akcionarsko društvo je pravno lice. Kao i druga društva, taj status stiče upisom u nadležni registar pravnih lica. Sticanjem statusa pravnog lica ono može da stiče prava u svoje ime, da raspolaže svojim pravima, da se pojavljuje u pravnom prometu, da zaključuje ugovore i preduzima druge pravne poslove. Kapital društva je podijeljen na akcije. Ovo je jedino privredno društvo koje može izdavati akcije u našoj državi. Imovina društva je odijeljena od imovine njegovih članova.
Članovi društva ne odgovaraju svojom sopstvenom imovinom za obaveze društva. Kao samostalan subjekt u pravu akcionarsko društvo odgovara za svoje obaveze samo imovinom koja mu pripada. Izuzetno, članovi društva mogu da odgovaraju za obaveze društva po osnovu proboja pravne ličnosti. Zbog otvorenosti ovog društva prema novim članovima tj. investitorima, odnosno zbog njihove zaštite, odredbe kojima se uređuje poslovanje ovog društva obično su imperativne prirode, tako da se samo manji broj odredaba može izmijeniti voljom akcionara.
2. Osnivački akt i statut akcionarskog društva
Osnivački akt akcionarskog društva
Član 180
Osnivački akt akcionarskog društva sadrži naročito:
-
puno ime i prebivalište svakog fizičkog lica i poslovno ime i sjedište pravnog lica svakog osnivača društva
-
poslovno ime i sjedište društva
-
djelatnost i
-
označenje da li je društvo otvoreno ili zatvoreno
-
iznos osnovnog kapitala, upisanog i uplaćenog, i način njegovog unošenja, odnosno oblik u kome se unosi ulog
-
broj akcija i njihovu nominalnu vrijednost, vrste i klase akcija koje je društvo ovlašćeno da izda kao i pravo akcija svake klase
-
broj akcija svake vrste i klase
-
identifikaciju osnivača koji daje nenovčane uloge, opis tih uloga i broj i vrsta akcija za te uloge
-
trajanje društva, osim ako je osnovano na neodređeno vrijeme
-
ukupni ili procijenjeni iznos troškova u vezi sa osnivanjem društva koji padaju na teret društva, prije nego što je utvrđeno da društvo ispunjava uslove za početak rada i
-
posebne pogodnosti do dana osnivanja društva ili do trenutka kad je društvo ovlašćeno da počne poslovanje, koje su date osnivačima ili drugom licu koje je učestvovalo u osnivanju društva ili poslovima koji su bili potrebni za dobijanje takvog ovlašćenja.
Osnivački akt akcionarskog društva može da sadrži i:
-
imena i adrese prvog direktora, odnosno članova prvog upravnog odbora
-
ovlašćenja upravnom odboru da izda odobrene - ovlašćene, neizdate - akcije u skladu sa ovim zakonom i statutom
-
ograničenja prenosa akcija zatvorenog akcionarskog društva i
-
druga pitanja koja u skladu sa ovim zakonom mogu biti sastavni dio osnivačkog akta ili statuta društva.
Statut akcionarskog društva
Član 181
Akcionarsko društvo pored osnivačkog akta može da ima i statut kojim se bliže uređuje poslovanje i upravljanje društvom.
Statut akcionarskog društva ne dostavlja se uz prijavu za registraciju.
Statut akcionarskog društva sačinjava se u pisanoj formi.
Statut akcionarskog društva, kao i njegove izmjene i dopune, proizvodi pravno dejstvo prema akcionarima od dana njegovog donošenja, ako statutom nije drugačije određeno.
Ako osnivačkim aktom ovlašćenje za donošenje ili izmjene i dopune statuta akcionarskog društva nije izričito dato skupštini akcionara, statut društva donosi ili mijenja upravni odbor.
Statut je podzakonski akt koji donosi društvo radi uređenja određenih odnosa u društvu. Kao podzakonski akt on se donosi na osnovu ovlašćenja sadržanog u zakonu i proizvodi pravno dejstvo prema samom privrednom društvu i subjektima unutar društva, bez obtira na to da li su učestvovali u njegovom donošenju i da li su bili za ili protiv njegovog usvajanja. Za razliku od osnivačkog akta koji donose, odnosno zaključuju osnivači u formi odluke ili ugovora, statut se donosi kao podzakonski akt, od strane osnivača ili organa društva. Statut je‚ osnovni opšti akt akcionarskog društva zbog njegovog dejstva kao podzakonskog akta koji obavezuje lica na koja se odnosi, bez obzira na njihovu volju.
Za razliku od društava lica kod kojih je osnovni akt osnivački ugovor, koji obavezuje ugovorače, kod akcionarskog društva je statut osnovni opšti akt, jer se ne može očekivati da ga prihvate svi akcionari zbog njihove brojsnoti i promjenjlivosti. Unekim pravnim sistemima, na primjer u Njemačkoj, statut je istovremeno i osnivački akt akcionarskog društva, tako da nema osnivačkog ugovora ili odluke, upravo iz tog razloga što ugovor ili odluka proizvode pravno dejstvo prema onima koji su putem njih izrazili volju, dok statut proizvodi pravno dejstvo i prema onima koji to nisu. U našem pravu je, još uvijek, zadržana tradicija da postoji i osnivački akt i statut.
Odnos osnivačkog akta i statuta
Član 182
U slučaju neusklađenosti osnivačkog akta i statuta akcionarskog društva, primjenjuje se osnivački akt društva.
3. Pogodnosti i troškovi
Posebne pogodnosti
Član 183
Posebne pogodnosti koje se daju pojedinom osnivaču ili trećem licu unose se u osnivački akt društva, uz navođenje lica kome se daju i osnova po kome se daju, a ako se daju na određeno vrijeme, i rok do kada se pogodnosti daju. Posebne pogodnosti prestaju istekom vremena za koje su date ili izmjenom osnivačkog akta društva kojima se ta pitanja određuju.
Ako posebne pogodnosti iz stava 1. ovog člana nisu određene osnivačkim aktom društva, bez dejstva su ugovori kojima se one uređuju. Izmjenama osnivačkog akta društva nakon registracije ne može se ponovo valjano obezbijediti da takvi ugovori djeluju prema društvu.
Troškovi osnivanja akcionarskog društva
Član 184
Osnivačkim aktom akcionarskog društva može se odrediti da troškove osnivanja društva snosi društvo ili osivači. Osnivači akcionarskog društva snose troškove osnivanja društva, ako osnivačkim aktom društva nije drugačije određeno. Naknada troškova osnivanja akcionarskog društva može se odobriti osnivačima samo do visine određene osnivačkim aktom.
Ulog
Kredit za akcije
Član 185
Akcionarsko društvo ne može davati zajmove, kredite ili drugu finansijsku podršku ili određena obezbjeđenja za sticanje svojih akcija. Odredba stava 1. ovog člana ne odnosi se na tekuće pravne poslove finansijskih organizacija, kao i na davanje avansa, kredita ili pružanja obezbjeđenja od društva za sticanje akcija zaposlenima u društvu ili u povezanim društvima u smislu ovog zakona.
Raspolaganja iz stava 2. ovog člana mogu se vršiti u skladu sa ograničenjima plaćanja utvrđenim ovim zakonom.
Procjena nenovčanih uloga
Član 186
Ako akcionar ulaže nenočane uloge, jedan ili više ovlašćenih procjenjivača sastavljaju izvještaj o procjeni prije registracije društva.
Procjenjivač iz stava 1. ovog člana može biti ovlašćeno fizičko lice ili privredno društvo ovlašćeno za obavljanje tih poslova, u skladu sa zakonom.
Izvještaj o procjeni nenovčanog uloga sadrži opis svakog takvog uloga, kao i opis korišćenog metoda procjene utvrđujući pri tom da li vrijednost koja je utvrđena primjenom tog metoda procjene odgovara broju i nominalnoj vrijednosti akcija.
Izvještaj procjenjivača iz stava 3. ovog člana podnosi se registarskom sudu sa prijavom za registraciju.
Procjena vrijednosti uloga u stvarima i pravima u zatvorenom akcionarskom društvu vrši se u skladu sa članom, 14. ovog zakona.
Vrste uloga i njihovo unošenje u društvo
Član 187
Ulog u akcionarsko društvo u zamjenu za izdavanje akcija može se unijeti u novcu ili u imovinskim pravima, ali ne i u radu i uslugama društvu, bilo da su izvršeni ili budući.
Izuzetno od stava 1. ovog člana, nenovčani ulog u zatvoreno akcionarsko društvo može biti u izvršenom radu i uslugama za društvo, ako je to određeno osnivačkim aktom.
Akcije otvorenog akcionarskog društva mogu se unijeti kao ulog u drugo privredno društvo samo u slučaju povezivanja privrednih društava iz člana 357. ovog zakona.
Ugovoreni ulozi koji se unose u novcu uplaćuju se do registracije akcionarskog društva, i to najmanje 50% nominalne vrijednosti upisanih akcija, a ostatak se uplaćuje najkasnije u roku od dvije godine od dana registracije društva.
Ako se akcije ili druge hartije od vrijednosti stiču unošenjem prava nad stvarima i pravima, njihovo plaćanje vrši se prenošenjem tih prava u imovinu društva.
Usluge koje pruža Advokatska kancelarija Topić Banjaluka u oblasti Privrednog prava
Advokatska kancelarija Topić Banjaluka vrši osnivanje i registraciju svih oblika privrednih društava definisanih Zakonom o privrednim društvima, takođe vršimo sve vrste statusnih promjena i promjena pravne forme kod postojećih privrednih društava i ...
Kontaktirajte nas
Telefoni: 051/220-270
065-511-122
Zajednička advokatska kancelarija Topić
Advokati Ružica Topić i Srđan Štrkić
Braće Mažar i majke Marije 48
78 000 Banjaluka, RS, BiH
E-mail:
Zatvoreno i otvoreno akcionarsko društvo
Vrste akcionarskih društava
Član 188
Akcionarsko društvo može biti zatvoreno i otvoreno.
Zatvoreno akcionarsko društvo osniva se simultanim putem, istovremenim upisom i uplatom svih akcija u osnivanju.
Otvoreno akcionarsko društvo osniva se sukcesivnim putem, upućivanjem javnog poziva trećim licima za upis i uplatu akcija.
Zatvoreno akcionarsko društvo
Član 189
Zatvoreno akcionarsko društvo je društvo čije se akcije izdaju samo njegovim osnivačima ili ograničenom broju drugih lica, u skladu sa zakonom.
Zatvoreno akcionarsko društvo ne može vršiti upis akcija javnom ponudom ili na drugi način nuditi svoje akcije javnim putem.
Zatvoreno akcionarsko društvo može postati otvoreno ako, u skladu sa propisima kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti, uputi javni poziv za upis i uplatu akcija, odnosno ako objavi prospekt za uvrštenje akcija za trgovanje na berzi i drugom uređenom javnom tržištu.
Na donošenje odluke o pretvaranju zatvorenog u otvoreno akcionarsko društvo shodno se primjenjuju odredbe ovog zakona o pretvaranju otvorenog akcionarskog društva u zatvoreno.
Prenos akcija zatvorenog društva
Član 190
Osnivački akt ili statut zatvorenog akcionarskog društva mogu odrediti ograničenja na prenos akcija društva, uključujući ograničenja iz člana 121. ovog zakona koja se odnose na društvo s ograničenom odgovornošću.
Ako osnivačkim aktom ili statutom zatvorenog akcionarskog društva nisu određena ograničenja u prenosu akcija, smatra se da se akcije društva mogu slobodno prenositi.
Otvoreno akcionarsko društvo
Član 191
Akcionarsko društvo smatra se otvorenim ako osnivači učine javni poziv za upis i uplatu akcija u vrijeme osnivanja društva, odnosno ako takav poziv učini društvo nakon osnivanja.
Javni poziv iz stava 1. ovog člana može se vršiti javnom ponudom i prospektom u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Otvoreno akcionarsko društvo uvrštava se na berzu i druga uređena javna tržišta u skladu sa zakonom kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Otvoreno akcionarsko društvo ne može ograničiti prenos akcija.
Član 191a
Skupština otvorenog akcionarskog društva može donijeti odluku o pretvaranju u zatvoreno akcionarsko društvo kvalifikovanom dvotrećinskom većinom glasova prisutnih i akcionara koji glasaju pisanim putem ako su ispunjeni uslovi iz člana 283. ovog zakona, osim ako osnivačkim aktom, odnosno statutom nije određen veći broj glasova.
Odluku iz stava 1. ovog člana skupština otvorenog akcionarskog društva može donijeti na način i u skladu sa uslovima, određenim propisima kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Odluka iz stava 1. ovog člana obavezno sadrži i neopozivu izjavu društva kojom se društvo obavezuje da će otkupiti akcije na zahtjev nesaglasnih akcionara u skladu sa čl. 435. i 436. ovog zakona, s tim što pravo na otkup akcija imaju i akcionari koji nisu učestvovali u radu skupštine.
Za pretvaranje otvorenog akcionarskog društva u zatvoreno akcionarsko društvo potrebno je odobrenje Komisije za hartije od vrijednosti, u skladu sa propisima kojim se uređuje tržište hartija od vrijednosti.
Upis i uplata akcija iz osnivačke emisije otvorenog društva
Član 192
Osnivačka (prva) emisija akcija otvorenog društva je uspjela ako se ponuđene akcije iz javne ponude i prospekta upišu u broju koji je kao uspješan upis predviđen javnom ponudom i koji je kao takav označen u prospektu, odnosno ako se upisane akcije uplate najmanje u iznosu određenom u članu 187. stav 4. ovog zakona.
Ako se akcije iz javne ponude i prospekta ne upišu i uplate u skladu sa stavom 1. ovog člana, smatra se da osnivanje akcionarskog društva nije uspjelo, a osnivači su obavezni da solidarno vrate upisnicima akcija uplaćene iznose, bez odgađanja.
Osnivačka skupština otvorenog akcionarskog društva
Sazivanje osnivačke skupštine otvorenog akcionarskog društva
Član 193
Osnivači koji osnivaju akcionarsko društvo javnim putem obavezni su u slučaju uspjele emisije da sazovu i održe osnivačku skupštinu u roku od 60 dana od dana isteka roka za upis akcija utvrđenog u javnoj ponudi i prospektu.
Osnivačka skupština saziva se pisanim pozivom svakom upisniku akcija u skladu sa ovim zakonom o sazivanju skupštine akcionara.
Pisanom pozivu za sjednicu osnivačke skupštine prilažu se osnivački akt, izvještaj osnivača i ovlašćenih procjenjivača, uključujući i izvještaj o troškovima osnivanja, spisak akcija po upisnicima na osnovu javne ponude i listu lica koja su u svojstvu osnivača eventualno preuzela akcije bez upisa na osnovu te ponude uz naznačenje broja i vrste akcija koje je preuzelo svako od tih lica.
Sud u vanparničnom postupku može na zahtjev osnivača koji posjeduju najmanje 1/10 upisanih akcija da produži rok za 30 dana za održavanje skupštine akcionara.
Podobnost za odlučivanje
Član 194
Svi upisnici potpuno uplaćenih akcija imaju pravo da učestvuju sa pravom glasa na osnivačkoj skupštini.
Kvorum za održavanje osnivačke skupštine i pravovaljano odlučivanje je obična većina uplaćenih akcija koje daju pravo glasa o pitanjima iz njene nadležnosti.
Osnivačku skupštinu akcionarskog društva otvara osnivač sa najvećim brojem uplaćenih akcija, a ako je više takvih upisnika akcija, upisnik koji je prvi uplatio upisane akcije.
Lice iz stava 3. ovog člana sastavlja spisak prisutnih upisnika akcija, odnosno njihovih punomoćnika i utvrđuje da li su ispunjeni svi uslovi za održavanje skupštine iz st. 1. i 2. ovog člana.
Ako osnivačka skupština nema kvorum iz stava 2. ovog člana, osnivači mogu ponovo sazvati skupštinu na isti način, s tim što između prvog i drugog sazivanja treba da protekne najmanje osam, a najviše 15 dana.
Posljedice neodržavanja osnivačke skupštine akcionarskog društva
Član 195
Ako osnivači akcionarskog društva ne sazovu osnivačku skupštinu u roku iz člana 193. ovog zakona, odnosno ako osnivačka skupština nije održana u skladu s ovim zakonom ili nije donijela propisane odluke, smatra se da osnivanje društva nije uspjelo, kada osnivači odgovaraju solidarno upisnicima akcija za vraćanje uplaćenih iznosa.
Osnivači oglasom objavljenim na isti način kao i javna ponuda, pozivaju upisnike akcija da preuzmu svoje uplate u roku od 15 dana nakon isteka krajnjeg roka za održavanje osnivačke skupštine, u skladu sa članom 193. ovog zakona.
Ako osnivači ne postupe u skladu sa stavom 2. ovog člana, odluku o objavljivanju oglasa na zahtjev nekog od upisnika akcija donosi sud u vanparničnom postupku.
Tok skupštine akcionarskog društva
Član 196
Osnivačka skupština akcionarskog društva bira predsjednika, notara kao zapisničara i dva brojača glasova, nakon čega se čitaju izvještaji o osnivanju i izvještaji o procjeni.
Prilozi i izvještaji iz stava 1. ovog člana čitaju se samo ako to zatraže upisnici akcija koji imaju najmanje 10 % svih glasova prisutnih ili zastupljenih upisnika akcija na skupštini.
Zapisnik o radu osnivačke skupštine akcionarskog društva vodi notar kao zapisničar i potpisuje predsjednik skupštine, zapisničar, oba brojača glasova i osnivači društva.
Djelokrug rada osnivačke skupštine akcionarskog društva
Član 197
Osnivačka skupština akcionarskog društva:
a) utvrđuje da li su propisno upisane i uplaćene akcije, odnosno da li su uneseni nenovčani ulozi, u skladu sa ovim zakonom i osnivačkim aktom,
b) bira prvog direktora društva, odnosno članove prvog upravnog odbora, ako to osnivači nisu izvršili u osnivačkom aktu,
v) odlučuje o posebnim pravima koja pripadaju osnivačima i odobrava posebne pogodnosti osnivačima ili drugim licima,
g) donosi odluku o prihvatanju procjene vrijednosti nenovčanih uloga (ulozi u stvarima i pravima),
d) odlučuje o odobravanju ugovora koji su osnivači zaključili prije registracije društva, a koji su u vezi s osnivanjem društva i
đ) utvrđuje iznos troškova osnivanja društva.
Ako je broj upisanih akcija u odnosu na ponuđeni broj akcija iz javne ponude veći, osnivačka skupština može odlučiti da prihvati upisani višak ili njegov dio. Ako skupština odluči da prihvati dio upisanog viška akcija, upisnici akcija koji su ranije upisali akcije imaju pravo prvenstva, a ako je više lica istovremeno upisalo te akcije onda prihvata upisani višak srazmjerno upisanim akcijama tih upisnika koje nisu višak.
Ako osnivačka skupština donese odluku o prihvatanju viška upisanih i uplaćenih akcija, akcionari koji su upisali i uplatili akcije imaju pravo glasa na osnivačkoj skupštini od trenutka donošenja te odluke na toj skupštini, u skladu sa ovim zakonom.
Odlučivanje na osnivačkoj skupštini akcionarskog društva
Član 198
Na osnivačkoj skupštini svaka obična akcija daje pravo na jedan glas.
Osnivačka skupština donosi odluke većinom glasova akcionara sa običnim akcijama, ako ovim zakonom ili osnivačkim aktom nije određen veći broj glasova.
Osnivačka skupština akcionarskog društva o prihvatanju procjene nenovčanih uloga glasa odvojeno za svaki takav ulog. Osnivači i upisnici akcija na osnovu nenovčanog uloga nemaju o tom pitanju pravo glasa i njihovi glasovi ne računaju se u kvorum glasova niti za potrebnu većinu za donošenje odluke.
Izmjena odredbe osnivačkog akta o iznosu osnovnog kapitala (prihvatanje viška upisanih akcija) vrši se saglasnošću svih upisnika uplaćenih akcija, ako osnivačkim aktom i prospektom nije drugačije određeno.
Na osnivačkoj skupštini osnivači koji su imali troškove osnivanja društva nemaju pravo glasa pri odobrenju troškova osnivanja društva, a lica koja imaju posebne ugovore sa društvom koji podliježu odobrenju te skupštine nemaju pravo glasa pri odlučivanju o tom pitanju.